50 jaar Hoog Catharijne: parel van de stad of doorn in het oog?
Utrecht - Denkend aan Hoog Catharijne zie je drommen mensen elkaar voortduwen in duistere winkelpassages. Zo was het vroeger althans: druk, onoverzichtelijk en benauwd. Maar het winkelcentrum was ook vernieuwend en architectonisch interessant. Een plek met een duizelingwekkend aantal winkels, de eerste McDonald's van de stad en terrasjes met palmbomen. "Het winkelhart van Nederland', zoals de slogan ooit luidde, bestaat zondag vijftig jaar. Een terugblik.
Op 24 september 1973 verrichtte prinses Beatrix de opening van "het grootste overdekte winkelcentrum van Europa". De bouw door het Utrechtse bedrijf Bredero was verre van onomstreden. Woningen en jugendstil-pand De Utrecht moesten gesloopt worden voor Hoog Catharijne en daar was lang niet iedereen blij mee. Duizenden inwoners protesteerden die dag op straat.
De tekst gaat verder onder het filmpje.
Voorstanders zagen het moderne winkelwalhalla juist als een oplossing voor de verouderde binnenstad en betere bereikbaarheid, zegt Bettina van Santen, adviseur erfgoed van de gemeente Utrecht.
"Begin jaren zestig was er niet veel protest tegen de plannen, maar later wel toen duidelijk werd dat onder meer de Stationsbuurt zou verdwijnen."
Hoog Catharijne bestond naast winkels uit kantoren, woningen, een sporthal, een theater en een bioscoop. "En dat op verschillende niveaus: verkeer beneden, wandelen boven. Zoiets was nergens te vinden. Dat was echt uniek", zegt Van Santen.
Van Santen beaamt dat je makkelijk kon verdwalen in de verschillende gedeeltes van Hoog Catharijne, met namen als Godebaldkwartier en Gildenkwartier, en Clarentuin. "Zeker in het begin was dat een van de kritiekpunten. Je had natuurlijk allerlei entrees, routes, passages en traverses."
Toch kwamen er meteen veel mensen af op het winkelhart. Nog altijd komen er zo'n 30 miljoen bezoekers per jaar. "Het is ook makkelijk bereikbaar zo in het midden van het land en bij het station."
Junks
Een ander punt van kritiek: mensen vonden het winkelcentrum te anoniem, niet zo gezellig. Wat niet meehielp was dat Hoog Catharijne een toevluchtsoord bleek voor verslaafde daklozen die een warm plekje zochten.
Een bevoorrradingsgang onder het winkelcentrum groeide uit tot de beruchte 'junkentunnel', een mensonterende hel waar heroïnespuiters samenkwamen en sliepen. "Dat hadden ze niet voorzien bij het maken van de plannen. , zegt Van Santen.
Bewoner
Ingrid Sterrenburg woonde tussen 2005 en 2014 in een appartement boven de Mediamarkt in Hoog Catharijne. Het complex staat er nog altijd en vormt een soort honingraat vol met struiken en bloemen.
"Toen ik studeerde en er dagelijks langsfietste, leek het me heerlijk om daar te wonen. Het was een soort luchtkasteel. Dus toen we de kans kregen om er te gaan wonen grepen we die met beide handen aan."
Overlast en rolschaatsen
In de tijd dat Sterrenburg er kwam wonen, was de junkentunnel al afgesloten, maar er was nog wel overlast door het verslaafdenprobleem.
"Je kon alleen maar met de lift met een sleutel of code. Je bezoek kon niet zomaar naar boven. Veel oudere bewoners waren ook huiverig voor collectes omdat ze bang waren dat er iemand mee naar binnen was geglipt."
Toch bewaart de Utrechtse vooral goede herinneringen aan haar tijd op Hoog Catharijne. "Ik ging er niet vaak winkelen, maar omdat ik er woonde kwam ik er wel na sluitingstijd. Dan werden gedeeltes afgezet met schotten, maar in andere delen konden we wel komen."
Het werd een beetje haar domein. "Als er visite met kinderen was, gingen we er weleens rolschaatsen en toen mijn zoontje nog heel klein was gingen we er soms crossen met zijn loopkarretje."
Het indoor winkelcentrum bood ook andere onvoorziene voordelen. "Als we bijvoorbeeld naar Griekenland gingen, liepen we alvast in onze zomerkleding door Hoog Catharijne om de trein naar Schiphol te nemen. Dat had altijd wel wat."
Facelift
Omdat het winkelcentrum niet meer voldeed aan de moderne eisen, heeft het een metamorfose ondergaan. In 2017 was de opening van het vernieuwde Hoog Catharijne.
Hoewel de hoeveelheid aan ketens niet iedereen bevalt, klinken vooral positieve geluiden. Het is ruimer, overzichtelijker en daarmee een aangenamere plek om te vertoeven.
Erfgoedadviseur Bettina van Santen: "Veel mensen vonden het complex uit de jaren zeventig niet mooi, maar de architectuur was wel heel uitgesproken. Voor iemand van het erfgoed is dat natuurlijk altijd wel een ding."
De verbouwing was wel echt nodig, vindt ze. "Daar is ook wel twintig jaar over nagedacht, maar ik vind niet alles even goed geslaagd. Het zijn veel verschillende dingen bij elkaar en er moeten ook nog steeds stukken aangepakt worden."
Voor oud-bewoner Ingrid Sterrenburg had het oude Hoog Catharijne ook wel z'n charme. "Maar ik vind de toren bij TivoliVredenburg (het Poortgebouw red.) heel mooi geworden met dat eetgedeelte. Binnen vind ik het wat anoniem."
En zo zullen de meningen over Hoog Catharijne altijd verdeeld blijven. Het 50-jarig bestaan van het winkelcentrum wordt zondag uitgebreid gevierd.
