Utrechtse theatermakers winnen Gouden Krekel met 'ongekend actuele' voorstelling POPpulisme

NRC-recensent Marijn Lems noemde het "een poppenvoorstelling die pikzwart voorspiegelt hoe een samenleving fascistisch wordt", en volgens Theater Rotterdam is het "een rauwe en humoristische voorstelling over manipulatie, fake news en verborgen agenda's." Geen woorden die je verwacht over een voorstelling voor een kinderen vanaf acht jaar, en toch is dat wat POPpulisme is. Al is het stuk er voor volwassenen niet minder om.

Wanneer we regisseur Monique Corvers spreken, is ze na de uitreiking op zondag nog steeds hoorbaar trots. "Het is echt een hele bijzondere prijs." Daarnaast was de concurrentie dit jaar sterk. Zelfs zo sterk, dat de jury extra Zilveren Krekels heeft uitgereikt. De zilveren krekels zijn meteen de nominaties voor de Gouden Krekel, en dus was de kans om te winnen dit seizoen extra klein.

Het juryrapport liegt er ook niet om: “Het Filiaal maakt met POPpulisme een ongekend actuele voorstelling, over manipulatie en mooie woorden, die een levensgevaarlijk wapen blijken te zijn. [...] De voorstelling gaat in een ontluisterende en huiveringwekkende drie kwartier van kwaad tot steeds erger. De livemuziek die deze werdegang begeleidt is inventief, dynamisch en prachtig uitgevoerd.”

Dat laatste compliment is Corvers misschien wel het meeste waard. Dat het stuk actueel was wist ze, maar het belang van muziek in het theater wordt vaak onderschat. "Ik grap wel eens: 'theaterbezoekers denken niet aan hun oren!'".

Ook met dit stuk is het makkelijk om te blijven hangen bij de poppen waarvan de bekken vakkundig praten, en de scherpe teksten van schrijver Eva Gouda. "Maar de muziek maakt er altijd zo'n belangrijk deel van uit. Eigenlijk voert die je onbewust in de sfeer, zoals filmmuziek ook kan werken", legt Corvers uit. Soms werkt de muziek van slagwerker Dirge Seçil Kuran ook ontregelend. "Of je het nou mooi vindt of niet, je wordt wel even door elkaar geschud."

Toch wist Corvers het al vanaf dat eerste idee vier jaar geleden. Misschien niet dat het in de prijzen zou vallen, maar wel dat het iets bijzonders was. "Ja, wel een beetje." Het idee van populisme met twee p's kreeg ze 2019. "Ik wilde heel graag iets doen over manipulatie, omdat dat zo'n sluipend iets is, en veel mensen het niet door hebben als ze gemanipuleerd worden. Toen dacht ik: wat nou als we dat eens helemaal met poppen spelen? Want de pop wordt ook gemanipuleerd. Dus ik vond dat zelf een heel erg goed idee."

Terwijl de daadwerkelijke verhaallijn zich afspeelt tussen de poppen, zijn de spelers zelf dus ook niet onzichtbaar. Als de eerste speler opkomt, vertelt Corvers, stelt hij zijn handpop bijvoorbeeld voor aan het publiek. "Hij zegt dan iets als: 'Dit is Herman. Zwaai maar even naar het publiek Herman.' Maar dan schudt Herman nee. Hij zegt nog eens: 'zwaai maar', maar Herman schudt weer nee. 'Jammer Herman,' zegt hij dan, 'want als ik wil dat jij zwaait dan zwaai jij,' en Hermans hand gaat omhoog." De toon is meteen gezet.

Een verschil tussen hoe kinderen en volwassenen het stuk ervaren ziet Corvers niet zo. "De verschillen onderling, tussen verschillende kinderen en verschillende volwassenen, zijn soms groter." Zo zijn er volwassenen die het einde iets te hard vonden en daar moeite mee hadden, terwijl kinderen vaker zeiden dat dat juist goed was.

Als we vragen wat ze hoopt dat kinderen meenemen van de voorstelling antwoordt Corvers: "boodschappen haal je bij de Albert Heijn of de Jumbo, niet in het theater." Toch hoopt ze wel degelijk dat het stuk effect heeft. "Ik hoop dat mensen zich minder laten manipuleren, en daar wakkerder over zijn."

Dat lijkt te lukken. Niet alleen onder volwassenen, maar juist ook bij kinderen. "Er was een jongen van ik denk 9 jaar, die zei: 'zo zie je maar wat één iemand kapot kan maken door andere mensen te manipuleren.' Dat woord gebruikte hij zelfs. Ik denk dat dat soort inzichten heel belangrijk zijn."

Niet zo gek dus dat er veel vraag naar is vanuit scholen. Het filiaal biedt hen hele lesmiddagen aan waarbij ze een stuk zien, en bijpassende workshops krijgen. Bij POPpulisme is dat onder andere een workshop 'kleurrijk denken' waarin kinderen leren hoe je je mening bijstelt, en hoe je elkaar vragen stelt om elkaar te beter te begrijpen in plaats van meer tegenover elkaar te gaan staan. Corvers vertelt dat ze een keer schoolklassen hadden die bezig waren met het interbellum. "De lerares zei: dit werkt zoveel beter om te laten zien hoe een situatie in één keer kan versnellen en je kan denken: 'hoe zijn we in deze oorlog terecht gekomen?'"

Voor de theaters is het niet anders, en dus gaat de voorstelling volgend seizoen in reprise. "Het is in de tussenliggende jaren alleen maar actueler geworden, en ik vrees dat het de komende jaren nog wel actueel blijft, dus dan blijft het de komende jaren zinnig om te spelen." De data moeten nog bekend worden, maar de theaters staan al in de rij om POPpulisme ook op hun podia te laten spelen.