Kastelen en landgoederen onder druk: te veel regeltjes en peperduur onderhoud
Utrecht - Het beheer en onderhoud van kastelen en landgoederen wordt steeds lastiger. De provincie Utrecht heeft maar liefst 285 historische buitenplaatsen, dat zijn er erg veel ten opzichte van andere provincies. Het hoofd boven water houden blijkt soms niet eenvoudig. "Je hebt te maken met grote bouwprojecten, stijgende kosten en gebrek aan vaklieden", vertelt Max Schimmelpenninck, bestuurder van de Nederlandse Kastelenstichting.
Het verschil met vroeger is groot. Er waren toen goede faciliteiten voor particuliere eigenaren. "Nu heb je geen aftrekposten meer en levert de subsidie niet veel op. Het is überhaupt fiscaal duurder aan het worden." Er dreigen ook echt kastelen om te vallen, zegt Schimmelpenninck. In Doetinchem is dat al gebeurd met Kasteel Slangenburg. "Als iemand het koopt voor een zacht prijsje en er niks meer aan doet, dan gaat het mis. Vanuit de overheid is er geen verplichting om zo'n kasteel bij te houden. Er zijn kastelen die er echt beroerd voor staan."
Voor Landgoed Eyckenstein in Maartensdijk geldt dat niet, zegt mede-eigenaar Otto baron van Boetzelaer. Hij is al ruim twintig jaar beheerder. Daarnaast is hij voorzitter van de Vriendenraad Kastelen Buitenplaatsen & Landgoederen. Al bijna anderhalve eeuw is het landgoed in bezit van zijn familie. "De ontwikkeling van Eyckenstein wordt wel steeds lastiger", vertelt Otto van Boetzelaer. "Aanvragen, bijvoorbeeld voor het bouwen van boomhutten voor gasten, stuiten vaak op een vorm van bureaucratie. Daarover worden ook gesprekken gevoerd met de provincie Utrecht."
Feesten en partijen
Er is steun vanuit fondsen en Van Boetzelaer kan bogen op veel ervaring. Twee jaar geleden ontving hij van de gemeente De Bilt een medaille van verdienste als blijk van waardering voor zijn bijdrage aan de natuur, cultuur en samenleving. Er is van alles te doen op landgoed Eyckenstein om inkomsten te genereren. Het koetshuis is te huur voor bijeenkomsten, huwelijken, condoleances en partijen via restaurant De Mauritshoeve, al jaren een bekende pleisterplaats voor gasten uit de omgeving en passanten.
Eyckenstein is een rijksbeschermde buitenplaats met ook gemeentelijke monumenten. Het landhuis wordt particulier bewoond. Het landgoed bestaat grotendeels uit bossen, met daarnaast boerderijen met akkers en weilanden. Het omvat in totaal zo’n 425 hectare. Het beheer en de exploitatie van een landgoed van deze omvang is complex en vraagt grote betrokkenheid en professionaliteit. Zo is de recente restauratie van de grafkelder een ingewikkelde operatie. De kelder liep eind jaren zeventig forse schade op bij drie inbraken, waarbij grafzerken aan diggelen werden geslagen.
Juridische kennis en een gevulde portemonnee
Juridische kennis komt zeker van pas in het overleg met overheden. En iedere financiële bron is er één, want bij het verdelen van de subsidies kunnen particuliere landgoedeigenaren vaak achterin de rij aansluiten. Om de portemonnee gevuld te houden, zijn veel buitenplaatsen ook trouwlocaties. "Ik maak me wel zorgen om het kunsthistorische aspect", zegt Schimmelpenninck van de Nederlandse Kastelenstichting. "Er zijn veel situaties van families die de opvolging niet goed hebben geregeld, waardoor het bezit versplinterd wordt. Of de nakomelingen beginnen ruzie te maken over het nalatenschap."
Het is een gevoelig onderwerp volgens de penningmeester van de Kastelenstichting. "Iedereen doet z'n best een kasteel bij te houden, maar het kost wél een hoop geld en tijd. Zeker voor particuliere eigenaren. Wij hopen vooral de cultuurhistorische waarde van kastelen te behouden. Al die landgoederen zijn namelijk niet alleen mooi, het geeft ons ook een zichtbaar lijntje met de historie."
