16 uur vergaderen en te weinig tijd om dossiers te lezen: Utrechtse raadsleden klagen over werkdruk
Utrecht - 16 uur vergaderen over meer dan 40 onderwerpen. En dan is nog steeds niet alles besproken wat zou moeten. Utrechtse raadsleden klagen dat de vergaderagenda te vol zit en dat er te weinig tijd is om goed te discussiëren over al die onderwerpen waar de raad over gaat. Het democratisch proces komt erdoor in het geding. Raadsleden werken zich over de kop om alle debatten, schriftelijke vragen, moties en raadsinformatiebijeenkomsten bij te benen.
Vergaderen van 10.00 uur ’s ochtends tot middernacht. Het is in de Utrechtse raad geen uitzondering. De volle agenda komt deels doordat gemeenten de afgelopen jaren steeds meer dossiers kregen vanuit het Rijk. “Landelijke politiek heeft een aantal dingen heel vakkundig over de schutting van de gemeenten gegooid. En minder geld ervoor gegeven. Waar zij het niet voor konden doen, moeten wij het nu wel doen”, zegt GroenLinks-raadslid Pepijn Zwanenberg.
Onderwerpen skippen
Maar die grote dossiers leggen een behoorlijke druk op de raadsleden. Zeker voor eenmansfracties is het niet altijd haalbaar om grote dossiers inhoudelijk voor te bereiden en het debat te voeren. Een aantal partijen kiest er daarom bewust voor om niet meer bij alle vergaderingen aanwezig te zijn. Partij voor de Dieren kiest bijvoorbeeld voor onderwerpen die te maken hebben met natuur en dierenwelzijn en laat debatten schieten waarvan ze weten dat ze niet veel van mening verschillen van andere partijen.
Iedereen hoort zichzelf toch wel erg graag praten en dingen worden soms onnodig lang behandeld.
Ook andere partijen zoals BIJ1 laten weten thema's te kiezen die voor hun belangrijk zijn. Het CDA zegt deze strategie ook te overwegen. "Hierdoor kun je sommige onderwerpen nóg beter doen, maar daarmee gaat misschien ook wel iets verloren. Het blijft een dilemma, we staan nu op het kantelpunt om hier tóch scherpere keuzes in te gaan maken", zegt Jantine Zwinkels van het CDA.
Raadsleden die ondanks de druk toch proberen alle dossiers en vergaderingen bij te wonen, betalen daar soms een hoge prijs voor. Een burn-out ligt op de loer, anderen verlaten uiteindelijk de politiek omdat het te veel van ze vraagt. Zwanenberg van GroenLinks zag dit in de 17 jaar dat hij in de raad zit meerdere keren gebeuren. "Ik denk dat je echt kunt zeggen dat alle raadsleden hart hebben voor Utrecht", zegt hij.
15 partijen die hun zegje doen
Naast het bijhouden van al die dossiers, kost ook het vergaderen veel tijd. Raadsvergaderingen van 14 uur zijn geen uitzondering. Dat komt niet alleen door de ingewikkelde dossiers die besproken worden, ook de versplintering in de raad speelt een rol. Want nog nooit zaten er zoveel partijen in de Utrechtse raad. En al die vijftien partijen willen graag hun zegje doen, ook al hebben ze hetzelfde standpunt als hun collega-fracties. Dat leidt tot veel herhaling, zegt Kelly de Haan van BIJ1. “Iedereen hoort zichzelf toch wel erg graag praten en dingen worden soms onnodig lang behandeld.”
Wie wel eens een raadsvergadering bijwoont, zal zien dat de voorzitter probeert het tempo erin te houden. Sprekers krijgen geregeld te horen dat ze niet in herhaling moeten vallen én dat ze het kort moeten houden. Raadsleden zie je af en toe opzij kijken naar de klok, die genadeloos aangeeft dat je spreektijd bijna voorbij is. “Je voelt je enorm opgejaagd”, zegt Zwinkels van het CDA.
Hoeveel spreektijd je hebt hangt af van de grootte van de fractie. Kleinere fracties hebben daar soms moeite mee. "Vaak hebben we als kleine fractie nauwelijks spreektijd", laat David Bosch van de PVV weten. "Dan kan ik nauwelijks wat zeggen en moeten we onderwerpen gedwongen laten zitten." Het CDA was bij de invoering al tegen de spreektijden en is er nog steeds niet blij mee. "Spreektijden zijn in het voordeel van de grote fracties, die meestal ook in de coalitie zitten", zegt Zwinkels.
Pepijn Zwanenberg is al zo'n 17 jaar raadslid voor GroenLinks in Utrecht en vervangt geregeld burgemeester Sharon Dijksma als voorzitter van vergaderingen. Als raadslid heeft hij ook wel eens zenuwachtig naar de klok gekeken maar als voorzitter moet hij de tijd strak in de gaten houden. "Het is belangrijk dat partijen hun standpunt kunnen uitdragen maar soms moet je ook zeggen dat het korter moet. Dat geldt ook voor de beantwoording van wethouders", zegt Zwanenberg.
Utrechtse raadsleden worstelen met de spreektijd in debatten
Hoe dan wel?
Universitair docent Julien van Ostaaijen van Tilburg University denkt dat meer samenwerking tussen partijen kan helpen. “Daar is winst te behalen.” Ze zouden dan één afgevaardigde kunnen aanwijzen die namens meerdere partijen het woord doet. "Op lokaal niveau zijn de onderwerpen vaak minder ideologisch geladen dan op landelijk niveau", zegt hij.
Maar niet alle partijen staan daar voor open. Dat heeft bijvoorbeeld te maken met dat ze zich op een bepaalde manier willen profileren of met het interne groepsgevoel van een partij. Daarnaast is het logisch als partijen elkaar na de verkiezingen opzoeken om samenwerkingen aan te gaan, maar dat is ook ingewikkeld omdat ze dan net een campagne achter de rug hebben waarin vooral verschillen belicht zijn.
Toch denkt Van Ostaaijen dat samenwerken kan helpen om de druk op partijen en hun raadsleden te verminderen. Want tien uur lang vergaderen haalt doorgaans niet het beste in mensen naar boven. Van Ostaaijen kent geen onderzoek hiernaar, maar hij kan zich voorstellen dat onderwerpen die later op de agenda staan het risico lopen minder goed of uitgebreid besproken te worden. "Maar dat zeg ik met enige voorzichtigheid. Als onderzoeker is het belangrijk om het bewezen te hebben", zegt hij.
RTV Utrecht-verslaggever Marc van Rossum du Chattel volgt al ruim dertig jaar de Utrechtse gemeenteraad. Ook hij ziet dat de raad worstelt met de vergaderingen. "Elke partij wil zich profileren zodat ze opvallen bij de achterban. Door de versnippering willen veel meer raadsleden wat zeggen over een onderwerp en dat kost veel tijd. Maar daarnaast kunnen kleine partijen zich veel minder goed verdiepen in een onderwerp. Beiden komt het democratisch proces niet ten goede."
Daarnaast denkt hij dat de vergaderstructuur onnavolgbaar is voor buitenstaanders. Een onderwerp wordt in verschillende samenstellingen op verschillende momenten besproken waardoor het lastig te volgen is.
Net als Van Ostaaijen denkt Van Rossum du Chattel dat het veel tijd kan schelen als partijen met dezelfde mening samen het woord voeren. Ook denkt hij dat de vergaderingen slimmer en efficiënter kunnen. "Dat is voor de democratie beter en ook voor de mentale gezondheid van de raadsleden."
