Utrechts drugsverbod tegen verslaafdenoverlast gaat vandaag in, gaat dit wel helpen?

Gebruikers bij de bank op het Lucasbolwerk; het is al vele jaren een bekend beeld. Maar de situatie is geëscaleerd. Een groep van ruim 120 verslaafde dak- en thuislozen gebruikt - in wisselende samenstelling - harddrugs en alcohol in het parkje. Ze zijn veelal afkomstig uit Oost-Europa. Soms gebruiken ze de toiletten van de Stadsschouwburg, maar ze doen ook hun behoefte in de struiken en in portieken.

Daar blijft het niet bij. Er zijn aanrandingen, steekpartijen, berovingen en er wordt gebedeld bij de terrassen van de cafés tegenover het plantsoen. Volgens de gemeente zijn er gevallen bekend van horecapersoneel dat ziek thuis zit na mishandeling als reactie op het aanspreken op wangedrag.

Het drijft buurtbewoners en ondernemers tot wanhoop. Daarnaast heeft het Lucasbolwerk zijn aantrekkingskracht verloren door een dreigende sfeer, want bezoekers worden ook uitgescholden en geïntimideerd.

Een eind mei ingesteld gebiedsverbod lijkt wat te helpen, maar nog niet voldoende. Een waterbedeffect ligt bovendien op de loer, want de problemen op het Lucasbolwerk staan niet op zich. Ook het Hieronymousplantsoen en het Stationsplein (Bollendak) zijn hotspots. De gemeente wijst erop dat veel andere steden al een dergelijk verbod hebben waardoor Utrecht een aanzuigende werking heeft.

Er moet iets gebeuren om de situatie te doorbreken, vindt het college. De gemeenteraad stemde half juni in met een voorstel van burgemeester Sharon Dijksma om het gebruik van harddrugs in de openbare ruimte te verbieden via een wijziging in de Algemene Plaatselijke Verordening (APV).

Meerdere partijen bepleitten ook passende zorg en lieten weten principiële bezwaren te hebben tegen zo'n verbod omdat het in strijd is met het liberale drugsbeleid dat Nederland kent. Uiteindelijk is het een tijdelijk verbod geworden. Het is bovendien niet los te zien van extra zorg voor de verslaafden, benadrukt de burgemeester. Zo moet een hulpverleningsteam hen benaderen en motiveren om naar de gebruikersruimte van De Stek te gaan, vlakbij het Centraal Station.

De meningen zijn verdeeld over het verbod. Kris Besselse van café De Potdeksel is er blij mee. Hij kampt al vele jaren met overlast van verslaafden en agressief gedrag. "Het is hier verschrikkelijk geweest. De laatste tijd leek het weer wat af te nemen door het gebiedsverbod, maar recent is er toch weer ingebroken bij mijn buurman." Besselse: "Voor iedereen moet een plek zijn en dat moet ook gecreëerd worden, maar het kan niet zo zijn de cafés en bewoners er zoveel last van moeten hebben."

Stichting GOUD, een belangenbehartiger voor dak- en thuislozen, vindt een verbod op het gebruik van harddrugs in de openbare ruimte niet de oplossing. "Het handhaven is een probleem en kwetsbare verslaafden worden op deze manier behandeld als criminelen, terwijl ze ziek zijn", zegt Moreno van Hulst van de stichting. Die zorg deelt het stadsbestuur. "Dat is ook zeker niet de bedoeling. We streven er juist naar om deze groep beter te kunnen helpen naar zorg en ondersteuning."

Toch is Stichting GOUD er niet gerust op. "Ze zullen zich gaan verstoppen, maar elkaar wel blijven opzoeken. Dan kiezen ze er waarschijnlijk voor om bij iemand uit de groep thuis te gebruiken. Wat voor overlast in de buurt zorgt met huisuitzetting als gevolg. En dus meer dakloosheid." Volgens de stichting lost alleen verbieden niks op en moet er meer individueel gekeken worden naar wat er nodig is. Voor de één is het belangrijk om in te zetten op passende zorg, een ander vraagt mogelijk meer repressie.

Via Stichting GOUD reageerde eerder ook een voormalig gebruiker óp het Lucasbolwerk bij RTV Utrecht. "Ik maak mij meer dan grote zorgen over het voornemen van een verbod op harddrugs. Ik voel mij totaal niet gezien of gehoord in de hele discussie. Zowel de veldwerkers als de gemeente hebben ons nooit aangesproken of gevraagd wat wij nodig hebben om te kunnen overleven. Voor ons is de bank (op het Lucasbolwerk, red.) de enige plek in de stad waar we terecht kunnen. Het enige wat we van de stad vragen, is een plek, een bank in de stad waar we kunnen gebruiken en elkaar kunnen ontmoeten."

Een andere verslaafde vertelt vanmorgen op Radio M Utrecht: "Ze hebben ons weggedreven. Hier zijn we nog in zicht, maar straks niet meer. Drugsgebruikers krijgen ook overal de schuld van, terwijl studenten en alcoholisten overal schijten en plassen. Ze moeten de mensen duidelijk maken wie de gebruikers zijn. Afkicken ja. Maar niet als het op zo'n manier gaat. Een verbod zal echt niet gaan helpen. Hulpverleners gooien ons juist op straat. We krijgen hulp van 9 tot 5, maar daarna staan we weer buiten."

Besselse van café De Potdeksel denkt van wel. "Het is belangrijk dat de stad leefbaar is voor iedereen. Gebruiken op een rustige plek oké, maar het mag geen overlast geven."

De precieze effecten van een drugsverbod zijn lastig te meten op basis van ervaringen in onder meer Amsterdam, Rotterdam en Amersfoort, stelt de gemeente. "Het verbod op harddrugsgebruik loopt bij hen al meerdere jaren en de gemeenten verschillen van elkaar als het gaat om beleid op zorg. Alle gemeenten geven wel terug dat een dergelijk verbod hen helpt om excessen en overlast van harddrugsgebruik tegen te gaan."

De gemeente heeft te lang gewacht met ingrijpen, zei Dimitri Gilissen, oud-fractievoorzitter voor de VVD in Utrecht, onlangs in Podcast Stadshuisplein. Volgens hem waren er twee jaar geleden al signalen dat het fout ging in het park. "Daardoor faal je als bestuur", zei het Utrechtse SP-Kamerlid Jasper van Dijk. "Ik ben het eens met Dimitri dat de burgemeester te laat is." Van Dijk vindt de situatie waarbij arbeidsmigranten in Utrecht voor ernstige overlast en criminaliteit zorgen onacceptabel. "Daar moet je paal en perk aan stellen."