Oudste symfonieorkest van Nederland brengt jonge opera over atoombom
Utrecht - “Daar is alleen het USConcert gek genoeg voor”, zou een gevleugelde uitspraak zijn binnen het Utrechtse studentengezelschap, dat dit jaar 200 jaar bestaat. Om het lustrum te vieren, haalden de muzikale studenten zich een monsterproductie op de hals. Met professionals uit de operawereld zet het gezelschap deze maand de opera 'Doctor Atomic' van John Adams op de planken. Ze huurden daarvoor de Werkspoorkathedraal af, die straks gevuld zal zijn met niet alleen een voorstelling, maar ook een heus festival.
USConcert op de planken met opera 'Doctor Atomic'
"We dompelen mensen onder in de tijd rond 1945, waarin het Manhattan Project speelde", aldus Dauwe Lentz, voorzitter van het Utrechtsch Studenten Concert. Lentz refereert daarbij aan de zeer geheime operatie, geleid door de Verenigde Staten, waarin de atoombom kon worden ontwikkeld.
Het is een tot de verbeelding sprekend historisch verhaal: uit angst voor de mogelijkheid dat Hitler een atoombom zou ontwikkelen en gebruiken, wilden de Amerikanen daar eerder mee zijn. Briljante wetenschappers werkten tijdens de Tweede Wereldoorlog aan het project, samen met de militairen die de bom uiteindelijk zouden moeten inzetten.
Race tegen de klok
De race tegen de tijd leek gewonnen, want de eerste proef met een atoombom kon worden gedaan. Maar vlak daarvoor gaf Duitsland zich over, en de twijfel sloeg toe bij de wetenschappers; moest de proef met de bom wel worden uitgevoerd? De oorlog woedde nog wel in het Oosten, en dus besloot de militaire top dat het project moest worden afgemaakt. Aan de wetenschappelijk leider van het project, Robert Oppenheimer (vertolkt door Quirijn de Lang), de taak om dit besluit te verdedigen.
Het libretto voor de opera werd geschreven door Peter Sellars. Die baseerde de teksten op de door de geheime dienst opgenomen gesprekken, brieven en boeken die er in omloop waren.
Menselijke creatiedrang en de mogelijke schaduwzijde daarvan, daar gaat het over
Lentz zegt dat hij met het festival mensen echt aan het denken wil zetten. "De opera gaat over de morele twijfels die de wetenschappers kregen, vlak voordat de bom tot ontploffing zou worden gebracht. Dit gegeven hebben we als voorbeeld genomen voor het thema van het festival. Menselijke creatiedrang en de mogelijke schaduwzijde daarvan; creatie en destructie. Wat als je iets uitvindt wat aanvankelijk geweldig lijkt, maar waarbij je je ineens gaat afvragen wat voor gevolgen het gaat krijgen? Je zou het naar het heden kunnen vertalen door te denken aan de uitvinding van ChatGPT, of de uitvinding van wegwerpplastic."
Voordat ik hieraan begon wist ik niet wat een inspiciënt of een volgspotter was
Voor Lentz is het de eerste keer dat hij en zijn medestudenten werken aan zo'n grote productie. "Het is een geweldige ervaring. Voordat ik hieraan begon wist ik niet wat een inspiciënt of een volgspotter was, nu weet ik dat allemaal".
Professionele crew
Lentz werkt enerzijds met een grote professionele cast en crew uit de operawereld (in de video zien we Quirijn de Lang en Agris Hartmanis, de regie is in handen van Wim Trompert) en anderzijds met studenten. De muziek wordt gespeeld door het jubilerende USConcert, maar ook de Utrechtse Studenten Cantorij en het studententoneelvereniging STUK werken mee.
"We hebben dit allemaal nog nooit eerder gedaan. Maar juist daardoor zijn we in staat om buiten de gebaande paden te kunnen denken. Zo zou de locatie, de Werkspoorkathedraal, niet snel zijn gekozen door de gevestigde operagezelschappen. Er zijn namelijk nogal wat wat uitdagingen, zoals de akoestiek en het feit dat er hier daglicht binnenkomt. Maar dat zijn hordes die we graag willen nemen."
De opera wordt tussen 13 en 25 juli zeven keer gespeeld in de Utrechtse Werkspoorkathedraal. Er zijn kaarten in verschillende prijsklassen te koop, waarbij een ticket automatisch toegang geeft tot het festival.
Dit verhaal komt uit het programma Route C, het cultuurprogramma van RTV Utrecht. De eerste uitzending is elke donderdag rond 13:00 en het programma wordt daarna ieder uur herhaald.
