Utrecht krijgt tijdelijk verbod op openlijk drugsgebruik: ‘Het is een noodzakelijke laatste strohalm’

Een steekpartij bij het Lucasbolwerk, foto ter illustratie
Een steekpartij bij het Lucasbolwerk, foto ter illustratie © Menno Bausch
Utrecht - In de stad Utrecht wordt het gebruiken van harddrugs in de openbare ruimte verboden. Dat verbod komt er na de grote problemen op het Lucasbolwerk. De Utrechtse gemeenteraad gaat schoorvoetend akkoord met dat verbod, maar stelt wel voorwaarden, zo moet het een tijdelijk verbod zijn en mogen alleen de overlastgevende gebruikers op het Lucasbolwerk er last van hebben.
De problemen in het park bij de Stadsschouwburg zijn groot. Een groep van ruim 120 zwaar-verslaafden verblijft er en gebruikt drugs. Ze zorgen voor veel overlast in de buurt, zo poepen ze in de struiken. Ook spuiten ze drugs op de toiletten van de schouwburg en in portieken. Verder zijn er ruzies en steekpartijen, en heeft de buurt veel last van criminaliteit.
Burgemeester Sharon Dijksma (PvdA) wil daarom in de plaatselijke verordening (APV) opnemen dat het verboden is om op straat harddrugs te gebruiken. Vandaag sprak de gemeenteraad over dat voorstel. Een ruime meerderheid gaat er mee akkoord, terwijl heel veel partijen er principiële bezwaren tegen hebben. Het is namelijk in strijd met het liberale drugsbeleid dat Nederland kent.

Stichting Goud, een belangenbehartiger voor dak- en thuislozen, vindt een verbod op het gebruik van harddrugs in de openbare ruimte niet de oplossing. "Ook wij zien het probleem: er is meer overlast. Alleen is er al gehandhaafd, en op samenscholing kan er een gebiedsverbod opgelegd worden. Daar zou dan nu ook een harddrugs verbod bij komen. Alsof dat wel zou gaan werken."

Ook maakt een verbod op harddrugs van deze mensen criminelen, vindt Stichting Goud. "Ze zullen zich gaan verstoppen, maar zullen elkaar wel op blijven zoeken. Dan kiezen ze er waarschijnlijk voor om bij iemand uit de groep thuis te gebruiken. Wat voor overlast in de buurt zorgt met huisuitzetting als gevolg. En dus meer dakloosheid."

Volgens de stichting lost repressie niks op, en zorgt het er ook niet voor dat mensen bij de zorg terecht komen. "In de Stek, de gebruiksruimte voor mensen met een verslaving, mag zo'n zeven uur per dag, bijvoorbeeld tijdens etenstijd, niet gebruikt worden. De andere drie gebruiksruimtes zijn in de afgelopen jaren gesloten." Ook verruiming van voorwaarden voor het gebruik van harddrugs in de hostels, de woonplek van veel verslaafden, werkt volgens de stichting niet. "Als mensen daar nu niet willen gebruiken, wat maakt dat ze dat na een verbod wel willen doen."

Stichting Goud vindt dat er moet worden gepraat over het zorgaanbod. "Er wordt door de gemeente gesproken over zorg en veiligheid dat hand in hand gaat. Maar hoe het met de zorg moet is totaal onduidelijk."

Marcel Vonk van de stichting zegt graag betrokken te zijn geweest bij gesprekken over de groep bij het Lucasbolwerk. "In een brief van zorgaanbieders kwamen we erachter dat er een voornemen is om een verbod in te stellen. Blijkbaar lopen er al 1,5 jaar gesprekken, maar de mensen over wie het gaat of die zich voor deze groep inzetten zijn niet gehoord. De vraag: 'wat hebben jullie nodig?' is niet gesteld, terwijl ik denk dat het daar begint."

GroenLinks zal als grootste partij waarschijnlijk tegenstemmen, als het voorstel volgende week in stemming wordt gebracht. Die partij wil veel meer inzetten op extra zorg. D66-er Maarten Koning is ook niet voor een dergelijk verbod, maar toch zal zijn partij wel voorstemmen. Hij stelt echter voorwaarden aan zo’n verbod. Zo moet het tijdelijk zijn. “Daarbij moet dan ook zeer goed geëvalueerd worden welk effect er is van de totaal aanpak maar ook van specifiek de APV-bepaling”, zei hij tijdens het debat. De burgemeester vindt een jaar wat aan de korte kant, omdat ze eerst goed wil evalueren voordat het verbod weer verdwijnt.

Tijdelijkheid

De verwachting is dat bij de stemming volgende week meerdere partijen met een voorstel zullen komen voor die tijdelijkheid, waarbij waarschijnlijk na een jaar de evaluatie komt, en daarna het verbod opnieuw wordt beoordeeld.
Een verbod alleen ging veel partijen echter niet ver genoeg. Tess Meerding (VVD) somde op wat ze nog meer wil. “Verder denken wij nog aan andere aanvullende maatregelen, zoals: extra handhaving, extra cameratoezicht, een bedelverbod en een andere inrichting van de openbare ruimte.” De burgmeester zei daarop dat dit allemaal al gedaan wordt. En dus is het verbod een laatste redmiddel. “Het is inderdaad een noodzakelijke strohalm want zonder dit wordt het voor ons echt heel moeilijk om mensen ook naar zorg toe te geleiden”, zei Dijksma na afloop van het debat. “Omdat een heleboel andere bestuurlijke maatregelen, zoals het aanpakken van dealers en het inzetten op extra handhaving en politieaanwezigheid, gewoon allemaal al gedaan zijn.”

Via Stichting Goud reageert ook een ex-verslaafde en bezoeker van het bankje anoniem op de kwestie.

"Ik maak mij meer dan grote zorgen over het voornemen van een verbod op harddrugs. Ik voel mij totaal niet gezien of gehoord in de hele discussie. Zowel de veldwerkers waar over gesproken wordt als de gemeente hebben ons nooit aangesproken of gevraagd wat wij nodig hebben om te kunnen overleven.

Voor ons is de bank (op het Lucasbolwerk, red.) de enige plek in de stad waar we terecht kunnen. Veel van ons zijn al tientallen jaren verslaafd en komen daar ook nooit meer van af. We zijn als het ware een slaaf van onze verslaving en alles wat daarbij hoort.

Het enige wat we van de stad vragen is een plek, een bank in de stad waar we kunnen gebruiken en elkaar kunnen ontmoeten. Waar we niet bang hoeven te zijn dat mensen ons als criminelen behandelen. Dat hoeft voor mij niet het Lucasbolwerk te zijn, het mag ook ergens anders in de stad. Maar we zijn niet geholpen met een harddrugs verbod."

Op de tribune in de raadszaal zaten een aantal horecaondernemers, met een zaak rond het park. Eén van hen gaf aan niet meer te slapen van de ellende. “Ik zit al 24 jaar op deze plek, en de overlast is er al al die tijd, maar zo erg als het nu is heb ik nog nooit meegemaakt.” Hij denkt dat een verbod wel gaat werken, omdat dan de groep kleiner wordt en het makkelijker wordt om de verslaafden in de zorg onder te brengen.
En dat is precies het doel: de verslaafden moeten binnenshuis gaan gebruiken, bijvoorbeeld in de gebruiksruimte van de gemeente. Dan wordt de overlast op straat minder en zijn ze beter bereikbaar voor zorgverleners. Die 'veldwerkers' durven nu niet meer naar het Lucasbolwerk te gaan, zei wethouder Rachel Streefland (ChristenUnie): “Het is te spannend, te gevaarlijk voor de veldwerkers.” Zij benadrukte nogmaals dat verslaafden ernstig ziek zijn. Het is met het verbod niet de bedoeling om verslaafden te criminaliseren of te overladen met boetes, die ze toch niet kunnen betalen.
Volgende week wordt het voorstel in stemming gebracht, als onderdeel van een vernieuwde APV.