Drie dodelijke verkeersongelukken in één maand in Utrecht, wat gebeurt er om dit te voorkomen?

Op 24 maart kwam er een meisje van 7 om het leven bij een ongeluk met een stadsbus op de Vleutenseweg in Utrecht. Ruim twee weken later, op 9 april, verongelukte een 78-jarige vrouw na een aanrijding bij het oversteken in de wijk Overvecht. En op 21 april schrok Utrecht weer op van een dodelijk ongeluk. Op de Biltse Rading overleden een vrouw (66) en een jongetje van 5 na een ongeluk.

Na dit soort ongelukken, volgt vaak een onderzoek. In het geval van bijvoorbeeld de Vleutenseweg en Biltse Rading heeft de gemeente al aangekondigd de verkeerssituatie ter plaatse te onderzoeken. "Er wordt pas onderzoek gedaan als het misgaat", reageren lezers op onze Facebookpagina. Maar is dat ook zo?

"Nee, wij hebben in Nederland een heel goed verkeersveiligheidsbeleid", reageert verkeerskundige Casper Stelling. "Het is onze ambitie om nul verkeersdoden te hebben. Vroeger pakten wij verkeerssituaties aan als er iets gebeurde. Maar sinds een jaar of vijf wordt er niet meer reactief, maar risico-gestuurd gewerkt. Dat is een nationaal plan, en de gemeente heeft daar een uitvoerende rol in."

Iedere gemeente heeft een afdeling verkeersveiligheid die onderzoek doet naar de belangrijkste risicopunten, legt Stelling uit. "Stel je voor dat je een lijst met 150 plekken hebt met een hoger risico dan we willen, en je kunt er tien per jaar aanpakken. Welke doe je dan eerst? Om dat te bepalen, hebben wij een afweegkader. Daar komt dan een top tien uit met verkeerspunten die je dat jaar kunt aanpakken."

Maar wat maakt een situatie (on)veilig? Deskundigen kijken hiervoor naar verschillende factoren, legt Stelling uit. "Het kan op drie punten misgaan: infrastructuur, voertuigen en gedrag. Infrastructuur gaat over het wegontwerp, dat moet herkenbaar zijn. Gebruikers moeten snappen wat voor soort weg het is en de situatie moet overzichtelijk zijn", legt hij uit.

"Bij voertuigen gaat het vooral om punten waar veel gemotoriseerd verkeer is, en waar kwetsbare verkeersdeelnemers dezelfde ruimte gebruiken. Dat is in theorie een gevaarlijke kruising, maar alleen in de gemeente Utrecht zijn hier al tienduizenden van - dat komt omdat fietsers veel ruimte krijgen. Die allemaal aanpakken, dat gaat natuurlijk niet", zegt Stelling.

En dan heb je nog het gedrag van al die weggebruikers. "Dat gaat bijvoorbeeld om smartphonegebruik achter het stuur en alcoholgebruik, maar ook om rijgedrag bij kruisingen waar scholen staan. Daar is het gedrag van automobilisten extra risicovol, omdat daar kinderen rondlopen."

Als het misgaat en je leest dat de gemeente onderzoek gaat doen, dan weet je dus dat naar die drie factoren gekeken zal worden. "Dan bekijkt de gemeente natuurlijk gelijk, in overleg met de politie, wat de oorzaak is – infrastructuur, voertuigen of gedrag. Soms kan het ook op twee van die punten misgaan."

Afhankelijk van de uitkomst van het onderzoek, wordt bekeken welke maatregelen mogelijk en nodig zijn. Maar zo'n onderzoek is doorgaans niet in een week klaar, legt Stelling uit. "Je wil wel de juiste oplossingen op de juiste plek, en het is niet makkelijk om dat even snel te doen."

In sommige gevallen kunnen dan alvast tijdelijk maatregelen genomen worden. Dat gebeurde bijvoorbeeld bij de Biltse Rading. Daar zijn deze week hekken, borden en tekstkarren geplaatst. Die wijzen voetgangers erop dat er iets verderop een tunnel is. In het geval van deze oversteek was de gemeente overigens al van plan de situatie aan te passen, zegt Stelling. "Daar zijn ze al heel ver mee, dus ze beginnen niet opnieuw, er zit al heel veel onderzoek in."

Na een ernstig ongeluk kan de aanpassing van een verkeerspunt ineens in een stroomversnelling komen. Door de maatschappelijke druk wordt iets bijvoorbeeld hoger op de agenda geplaatst.

Daar zit ook een keerzijde aan, zegt Stelling. "Stel je voor dat er vijf punten zijn waarvan de gemeente denkt: die zijn super gevaarlijk, en er is ergens een ongeluk. Dan kan het zijn dat ze dat punt toch eerst doen. Dat ze dat doen is natuurlijk goed, maar op basis van onderzoek was een ander punt misschien wel belangrijker. Als de maatschappelijke druk te hoog wordt, staat de wetenschap buitenspel."

Nederland wil nul verkeersdoden. Toch vielen er in 2022 737 verkeersdoden in Nederland. Stelling: "Ik vind dat we die ambitie moeten koesteren – iedere verkeersdode is er één te veel. Maar of het een haalbare doelstelling is, dat is een tweede. Ik denk niet dat we dat ooit halen, maar we moeten wel zo dicht mogelijk bij die nul komen."

Met het preventieve beleid worden er heel veel ongevallen voorkomen, benadrukt Stelling. "De gemeente Utrecht heeft al duizenden ongelukken voorkomen door situaties preventief aan te pakken. Ik weet dat Utrecht heel hard werkt aan het verlagen van snelheden en het beperken van de ruimte voor de auto. Ik heb het niet onderzocht, maar ik vermoed dat als je kijkt naar het aantal verkeersslachtoffers in de afgelopen tien jaar, dat Utrecht er heel goed uit komt. De gemeente is namelijk heel fiets- en voetgangersvriendelijk."