Is het Utrechtse stinkschip vandaag precies 1000 jaar oud? 'De jaarringdiktes zijn een soort streepjescode'

In december 1930 deden archeologen bij de Van Hoornekade in Utrecht een bijzondere vondst. De resten van een oud houten schip werden blootgelegd. Naar beste weten dacht men toen een Romeins schip te hebben gevonden. En naar beste weten conserveerde ze het schip door het in te smeren met een mengsel van lijnzaadolie en een teerproduct cresoot.

Nu bijna honderd jaar later ligt het Utrechtse schip, ook wel het stinkschip genoemd, in het Centraal Museum en hebben we meer kennis over conserveren. Ook hebben we minder stinkende conserveringsmiddelen gevonden en weten we zeker dat het geen Romeins schip is, maar een schip uit de middeleeuwen.

Dat laatste weten we zo zeker omdat er sinds 1930 een nieuwe wetenschap bij is gekomen: dendrochronologie. Een bijzondere wetenschap die door middel van jaarringen nauwkeurig hout kan dateren. Maarten is bij het Utrechtse schip met Petra Doeve. Zij is dendrochronoloog en legt Maarten aan de hand van het Utrechtse schip uit hoe dat precies werkt.

Het idee is dat de jaarringen van een boomstam unieke verschillende diktes hebben. Dat komt door hete zomers, natte winters en bijvoorbeeld overstromingen. Zaken die allemaal invloed hebben op de groei in een bepaald jaar. Bij andere bomen uit die buurt die ongeveer onder diezelfde omstandigheden groeien ontstaat een zelfde jaarring patroon. ‘De jaarringdiktes zijn dus een soort streepjescode’’, legt Petra uit.

Stel je hebt nu 2 stukken hout, één van een eik van 200 jaar oud en één van een balk uit een oude boerderij. En er blijkt dat een deel van die streepjescode overlapt. Dan heb je een deel van een tijdlijn. Petra vertelt Maarten: "Hoe meer hout we hebben uit een gebied, hoe zekerder en preciezer we die tijdlijn kunnen maken. Inmiddels hebben we zoveel data in een computer dat we een tijdlijn hebben die voor verschillende gebieden al terugloopt tot 6000 voor Christus".

Zo laat Petra aan Maarten zien wat ze inmiddels allemaal wél weten over het Utrechtse schip: "We hebben in de jaren '80 en in 1997 dendrochronologisch onderzoek gedaan en toen heeft onderzoeker Esther Jansma gevonden dat het nauwkeurigst te meten jaartal ergens tussen 1000 en 1025 moet liggen." Maarten kijkt vrolijk op en vind het een mooi idee dat het schip dus precies duizend jaar oud kan zijn: "Reden voor een feestelijk bezoekje dat iedereen eens moet doen aan het stinkschip in het Centraal Museum!"