Waarom Pim wel, maar jij als student waarschijnlijk geen recht hebt op diezelfde energietoeslag
Utrecht - Toen de rechter uitsprak dat de Utrechtse rechenstudent Pim wél recht had op de energietoeslag over 2022, zat de zaal vol met hoopvolle studenten. Maar voor de meesten is die hoop tevergeefs. Hoogleraar recht Anoeska Buijze legt uit welke studenten wel en geen recht hebben op de energietoeslag, en hoe je als pechhebber de volgende keer níet naast het net vist.
De gemeente kondigde gisteren aan dat maar zo'n 600 studenten de energietoeslag alsnog krijgen. Terwijl er volgens de uitspraak van de rechter vorige week, zo'n 15.000 studenten zijn die er recht op hebben. Volgens de gemeente ligt dat vooral aan het 'falende beleid' van de landelijke politiek, die studenten van de regeling uitsloot, en dus ook geen geld voor ze vrijmaakte. Maar als de rechter zegt dat je ergens recht op had gehad, hoe kan de gemeente dan toch weigeren je dat te geven? Dat heeft alles te maken met het rechtszekerheidsbeginsel, weet hoogleraar recht Anoeska Buijze te vertellen.
Het verschil tussen Pim en de meeste studenten
De energietoeslag is een geldbedrag wat je zelf moest aanvragen, als je niet in de bijstand zat. Moest, want het aanvragen kan inmiddels niet meer. Alle aanvragen van studenten werden alleen meteen afgewezen, omdat ze student zijn. "Of je die toeslag wel of niet krijgt, is een bestuursrechtelijk besluit, en het bestuursrecht vraagt best veel van de burger", aldus Anoeska Buijze.
"Je kan namelijk tegen dat besluit bezwaar maken binnen een bepaalde termijn, maar als je dat niet doet, wordt er na afloop van die termijn vanuit gegaan dat dat besluit klopte." Na die termijn kan je dus geen aanspraak meer maken op die toeslag. Ook niet als een rechter voor een andere student later bepaalt, dat ook jij er recht op had gehad. "De gemeente zegt nu: iedereen van wie het besluit nog aangevochten kan worden, gaan we helpen."
Ik heb ook tegen mijn studenten gezegd: jongens, vraag nou aan en maak nou bezwaar. Maar dat is best een ding, zelfs voor rechtenstudenten.
Heb je wél bezwaar gemaakt? Dan heb je dus nog steeds niet automatisch recht op de toeslag. Je moet namelijk ook in beroep zijn gegaan tegen het besluit over je bezwaar (zoals Pim dus heeft gedaan) of nog tijd hebben om dat te doen. In die gevallen kan je namelijk wachten op dezelfde uitspraak als de rechter eerder heeft gedaan.
Waarom Utrecht naar Den Haag wijst
Volgens de gemeente Utrecht ligt het aan de landelijke politiek dat ze maar een deel van de studenten de toeslag kunnen geven. Daar hebben ze grotendeels gelijk in, vindt Anoeska Buijze. "Het budget voor die toeslag is beschikbaar gemaakt in Den Haag en de minister heeft aangegeven: studenten hoef je niet mee te nemen. Dus de gemeenten hebben er geen budget voor. Maar dat neemt niet weg dat ook de gemeenten vanuit beginsel een juridische plicht hebben om het gelijkheidsbeginsel te respecteren." Op basis van dat gelijkheidsbeginsel heeft de rechter in Utrecht beoordeeld dat studenten niet als groep mogen worden uitgesloten van de energietoeslag, omdat ze student zijn.
De woordvoerder van de gemeente geeft aan dat de keuze om alleen die kleine groep studenten de toeslag te geven, er puur een is uit noodzaak. "We hebben maar twee mogelijkheden: de energietoeslag uitbetalen aan alleen deze studenten, wat ons zo'n 1 miljoen euro kost, of aan alle studenten die anders in aanmerking waren gekomen, wat zo'n 27 miljoen zou kosten. Dat is bijna het hele budget voor armoedebestrijding, dus daar zouden teveel andere mensen onder komen te lijden. Dat geld is er gewoon niet."
Minister Schouten kondigde maandag aan dat ze de uitspraken van de rechters mee gaat nemen in het voorstel voor de energietoeslag over 2023. Dat voorstel gaat binnenkort naar de kamer. Buijze gaat er vanuit dat daarin studenten aan dezelfde voorwaarden moeten voldoen als alle andere burgers, zoals de uitspraken van de rechters ook voorschrijven. "Dat lijkt me lastig om nog onderuit te wiebelen."
Een tip die je wil onthouden
Anoeska Buijze waarschuwde haar studenten in haar lessen vorig jaar al voor hoe dit gaat. "Ik heb gezegd, jongens, vraag nou aan en maak nou bezwaar." Maar dat is best heftig om ook echt te doen, legt ze uit: "zelfs voor rechtenstudenten. Die denken ook: als iemand het aanvecht, dan is dat voor mij misschien ook wel opgelost. Maar zo werkt het dus niet. Dat is niet makkelijk aan mensen uit te leggen." Haar studenten baalden wel dat ze er niet voor in aanmerking kwamen, maar durfden het toch niet aan te vragen, of hadden er geen zin of vertrouwen in.
Terwijl het aanvragen, en bezwaar maken, beide helemaal niet veel moeite kost. De aanvraag voor deze toeslag is een formulier online invullen. "Bezwaar maken vinden mensen een heel ding, maar het is juist bedoeld als een hele laagdrempelige manier. Je mag in je eigen woorden uitleggen waarom je denkt dat een besluit niet klopt." Daar hoeft dus geen juridische term aan te pas te komen.
Buijze: "Het is hun verantwoordelijkheid om je te horen. Dus als ze je niet begrijpen, vragen ze wel om verduidelijking. Het is de bedoeling dat de gemeente met je meedenkt." Het advies van Buijze is dus duidelijk: altijd aanvragen, en bezwaar maken als je een besluit niet snapt, of denkt dat het oneerlijk is. Het hoeft namelijk niet ingewikkelder te zijn dan een mailtje sturen, "en de consequenties als je het niet doet zijn heel heftig."
