Grote doorbraak in strijd tegen RS-virus, met gevolgen voor stedelijke ziekenhuizen hier en kindersterfte wereldwijd

Wereldwijd is het RS-virus de tweede doodsoorzaak bij baby's, na malaria. Het UMC Utrecht spreekt van een keerpunt. In Nederland is het zeldzaam dat een kind sterft aan het virus, maar ook hier belanden er jaarlijks zo'n 2000 kinderen in het ziekenhuis met het virus. Bijna een tiende van hen belandt op de intensive care. Kinderartsen zien elk jaar rond kerst dat de helft van de kinderen op de IC dit virus hebben.

Kinderarts en voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Kindergeneeskunde (NVK) Károly Illy benadrukt wat voor doorbraak dit is: "Dit is echt, echt heel erg goed nieuws. Als het straks werkelijk in het rijksvaccinatieprogramma wordt opgenomen, hoeven we veel minder kinderen op te nemen in het ziekenhuis en op de IC."

Dat is niet alleen voor kinderen en hun ouders, maar ook voor de ziekenhuizen heel goed nieuws. "Ieder jaar is het zo dat we worstelen met het aantal beschikbare bedden op kinderafdelingen. En elk jaar moeten er kinderen verplaatst worden van de spoed op plek A naar een kinderafdeling op plek B omdat er teveel zieke kindjes op de kinderafdeling liggen", legt Illy uit. Dat is zo in het hele land, maar vooral ziekenhuizen in grotere steden kampen met overvolle kinderafdelingen, valt hem op: "Zelf werk ik in Tiel, en ieder jaar moeten we kinderen verplaatsen. Maar wat veel vaker voorkomt, is dat wij kinderen uit bijvoorbeeld Amersfoort of Utrecht overgeplaatst krijgen omdat ze daar geen plek hebben. Dus het is ontzettend goed nieuws dat dat aandeel wordt verminderd."

Het RS-virus is een verkoudheidsvirus. Gezonde grotere kinderen en volwassenen worden er ook alleen verkouden van, en ondervinden geen ernstige klachten of verdere gevolgen. Maar baby's en mensen met een kwetsbare gezondheid kunnen er dus wel heel ziek van worden. Uit de onderzoeken van Louis Bont blijken twee vaccins effectief. Het ene is geschikt om toe te dienen aan pasgeboren baby's, en gemaakt door AstraZeneca en Sanofi. Dat vaccin werd eind vorig jaar al geregistreerd door de Europese Unie. Bont onderzocht en ontdekte dat het voor langere tijd beschermt. Dus niet maar voor één seizoen, zoals bij de griepvaccins.

Het andere vaccin, dat Pfizer produceert, kan ongeboren baby's beschermen door de moeder te vaccineren. De antistoffen die de moeder aanmaakt worden dan via de placenta overgedragen aan de ongeboren vrucht. Op die manier zijn baby's in hun eerste drie kwetsbare maanden goed beschermd tegen het RS-virus. Ook bij ouderen met een zwakke gezondheid, die griepachtige klachten en luchtweginfecties van het RS-virus kunnen krijgen, kan dit vaccin ernstige infecties voorkomen.

Dat is in Nederland. In landen met een minder goed geregeld zorgsysteem heeft het virus (en een vaccin dus ook) veel grotere gevolgen. De Bill & Melinda Gates Foundation heeft de rechten van het laatste vaccin gekocht en wil het gaan produceren voor en in ontwikkelingslanden, iets waar Bont erg enthousiast over is. "Op deze manier kun je echt heel veel sterfte tegengaan in de wereld. Er gaan zo ontzettend veel kinderen dood", aldus Bont in het NOS-radioprogramma Oog op Morgen.

Károly Illy benadrukt dat dit vaccin past in het rijtje vaccins dat al in het rijksvaccinatieprogramma zit. Niet alleen qua nut, maar ook qua veiligheid: "Het zijn volstrekt veilige vaccins, net zoals alle andere vaccins die wij toedienen. Of het nou gaat om mazelen, HPV of bof, al die vaccins zijn volkomen veilig en dat geldt ook voor dit vaccin." Er zijn geen ernstige bijwerkingen bekend. De bijwerkingen die er wél zijn kennen we van andere vaccins: "Elk vaccin heeft bijwerkingen - denk aan roodheid op de plek van injectie - maar bij het zwangerenvaccin kun je echt zeggen dat er sprake is van een veilige immunisatie. En het babyvaccin is zo mogelijk nog veiliger", aldus Bont.

De vaccins kunnen veel ziekenhuisopnames en sterfgevallen voorkomen, maar dat betekent niet dat het RS-virus hiermee is verslagen. De vaccins zijn voor 80 procent werkzaam, dus het zal nog altijd voorkomen. Volgens Janneke Dronk van het Nederlands Huisartsen Genootschap zal het voor huisartsen dus minder grote gevolgen hebben dan voor de ziekenhuizen. "Baby'tjes maken in hun eerste jaar zo'n zes tot tien infecties door, dus die komen heel vaak bij de huisarts," legt Dronk uit, "want je moet er altijd naar kijken. Ook als ze gevaccineerd zijn." De boodschap dat een kindje het RSV heeft is straks minder slecht nieuws, maar dat betekent niet dat de huisarts ze minder vaak zal zien. "Uiteraard zijn we er wel hartstikke blij mee", voegt ze toe. "Maar dit is wel een oplossing voor dat eerste levensjaar waarin RSV zo gevaarlijk kan zijn."