Geschiedenisleraar Jan-Willem heeft afasie: 'Een verhaal uitleggen? Ik weet nog niet eens waar ik begin'

© RTV Utrecht / Iris Tasseron
Utrecht - "Het is nog niet wat het was", zegt Jan-Willem tegen zijn leerlingen. "Het is anders", reageren de zes havo-leerlingen die naar zijn extra les zijn gekomen ter voorbereiding van het examen. Hij vraagt ze hoe ze de les vinden, omdat het weer de eerste keer is dat hij lesgeeft na zijn herseninfarct. Jan-Willem Hueting heeft afasie en kan niet altijd meer de juiste woorden vinden.
Vorig jaar zomer ging het mis. Jan-Willem heeft de hele dag al hoofpijn en ziet zwarte vlekken voor zijn ogen. Het is mooi weer en hij gaat 's avonds de tuin in om nog wat te snoeien en dan gebeurt het. "Ik ging een kliko aanstampen, want er waren heel veel takken. En toen zat ik, nee stá ik in die kliko en ineens denk ik: nee, dit gaat niet goed." Tijdens zijn verhaal zoekt Jan-Willem naar de juiste woorden. "Alles ging draaien en ik ben gelijk eruit gegaan en naar binnen gegaan."
Als hij binnen op de bank ligt is de rechterkant van zijn lichaam uitgevallen en kan hij niet meer praten. "Mijn tong was dik en ik lag alleen maar glazig voor mij uit te kijken." Zijn vrouw belt 112 en hij wordt naar het ziekenhuis gebracht.
In eerste instantie denkt de arts dat het migraine is. Een dag later na veel slapen blijft het slecht en wordt hij weer met de ambulance naar het ziekenhuis gebracht. Dan blijkt na het maken van een scan dat meerdere aderen in zijn hersenen beschadigd zijn. Jan-Willem heeft een herseninfarct gehad die vooral zijn spraakgedeelte heeft beschadigd.

Het revalidatiecentrum de Hoogstraat bestaat dit jaar 75 jaar. In het centrum kunnen mensen revalideren als ze bijvoorbeeld een herseninfarct hebben gehad of een ongeval of een aangeboren aandoening. Patiënten worden soms opgenomen of ze worden poliklinisch behandeld. In alle gevallen gaat het er om dat ze met hun beperking leren omgaan en zo goed mogelijk kunnen functioneren in het dagelijks leven. In totaal heeft De Hoogstraat een bed voor 120 mensen om te revalideren, waarvan 19 voor kinderrevalidatie. Jaarlijks betekent dat dat er zo'n 600 revalidanten klinisch worden behandeld. Poliklinisch worden jaarlijks zo'n 6000 mensen geholpen.

In de serie Bij De Hoogstraat lees en zie je de verhalen van een paar revalidanten en een revalidatiearts.

Woordvindstoornis

"Afasie kan ontstaan door bijvoorbeeld een herseninfarct of een tumor", vertelt revalidatiearts Mirjam Kouwenhoven. "Je hebt verschillende vormen. Het kan zijn dat je taal niet meer goed kunt verwerken, dus dat alles wat je hoort en wat je leest niet goed verwerkt wordt. Het kan ook andersom zijn, dus dat je moeilijk bij de bibliotheek in de hersenen kunt komen. Dan heb je een woordvindstoornis en kun je niet meer goed op woorden komen."
Jan-Willem heeft zo'n woordvindstoornis. Toch staat hij nu een half jaar later toch weer voor de klas. Het is een kleine groepje leerlingen die zijn geschiedenisles gaan volgen ter voorbereiding op het examen. Achterin de klas zit een collega, die zo nodig kan bijspringen, maar dat blijkt toch niet nodig. Jan-Willem heeft zich goed voorbereid en past zijn manier van lesgeven aan. "Kun jij dit even voorlezen", vraagt hij aan een leerling. Voor hemzelf is lezen nog lastig en zeker voorlezen. "Examenvragen hardop lezen, dat kan ik nog niet. Dan vraag ik dat aan een leerling en vanuit daar ga ik het dan verder proberen uit te leggen."
De leerlingen zijn tijdens zijn les heel geduldig en vinden de examenvragen best moeilijk, maar Jan-Willem loodst ze er doorheen. "De leerlingen zien mij weer op school en ze maken een praatje met me. Ze zijn hartstikke lief en ook geduldig en ik hoop dat ik ze toch nog wat kan leren, want de kennis is er nog wel."

Heel veel therapie

Van helemaal niets meer kunnen zeggen naar nu voor de klas staan is een hele stap. Ruim een half jaar heeft Jan-Willem hard gewerkt om weer te kunnen praten. Hij spreekt wel heel rustig en is soms zoekende naar de juiste woorden.
"Ik kan niet zo snel op de woorden komen. Ook de klanken corresponderen niet met wat ik wil zeggen. Lezen kon ik in het begin bijna niet, mails schrijven kon ik al helemaal niet en dat is nu nog steeds het moeilijkste. Op alle punten is mijn taal behoorlijk beschadigd."
Mijn vak is mijn passie en daar ga ik niet zomaar even afstand van nemen
Jan-Willem Hueting, geschiedenisleraar
En dat is voor een geschiedenisleraar, die gewend is om verhalen te vertellen voor de klas, behoorlijk lastig. "Ik kan wel zeggen dat dat moeilijk is en dat is ook zo. Maar dat is iets, dat overkomt je. In het ziekenhuis al had ik al heel snel weer als goal: ik wil weer voor de klas. Daar ga je voor elke dag, zoveel mogelijk stappen zetten en zoveel mogelijk werken daarvoor en dan kijken we wel of het lukt."
Jan-Willem gaat nog steeds naar het revalidatiecentrum De Hoogstraat. Hij heeft groepstherapie en individuele therapie bij een logopedist. Na eerst wat bijpraten over hoe het met hem gaat beginnen ze aan de eerste oefeningen.
"Wil je dat zelf even lezen", vraagt de logopedist aan hem. Jan-Willem wil dat wel. "Zal ik het even proberen?" Hij kijkt naar het papier voor zich. "Maak een zin met de gegeven woorden. Bijvoorbeeld h…huis." Hij hapert een beetje bij het voorlezen en dan moet hij een zin formuleren. Hij denkt hardop na. Hij lacht af en toe en kijkt de logopediste soms vragend aan, maar het lukt hem uiteindelijk wel. Niet alleen het bedenken van de zinnen, maar ook om ze op te schrijven.

Weer normaal communiceren

Volgens revalidatiearts Kouwenhoven is herstel van afasie wel degelijk mogelijk. "Na een infarct heb je altijd wel wat natuurlijk herstel. Dus mettertijd zie je toch wel dat het weefsel kan herstellen. Daarnaast richten we ons in de revalidatie op dat wat er nog is en wat er terugkomt. Dat trainen we. We hebben specifieke oefeningen daarvoor die de logopedisten met de revalidanten doen en het liefst al de eerste maanden tot wel zes maanden na de beroerte. Daarmee hoop je iemand op een zo goed mogelijk niveau te krijgen."
Niet altijd lukt het om weer net zo goed te kunnen communiceren als voor de afasie. Kouwenhoven: "Het is afhankelijk van hoeveel schade is er in de hersenen. Bij sommige mensen heeft zo'n groot deel van de hersenen een zuurstoftekort gehad, dat het niet meer lukt om normaal te communiceren. Die leren dan wel non-verbaal te communiceren met pictogrammen en apps, maar dan herstelt de spraak niet."
Geschiedenisleraar Jan-Willem is gemotiveerd. "Mijn vak is mijn passie en daar ga ik niet zomaar even afstand van nemen. Nee, nog niet. Wat mij betreft ook nooit. Ik ga weer terug voor de klas."
Wel vindt hij het moeilijk. "Het is een worsteling. Aan de ene kant ben ik tevreden met wat ik nu al kan doen, want een half jaar geleden had ik dit niet gedacht. Aan de andere kant is er nog een enorme kloof tussen wat ik vroeger kon en wat ik nu kan. Bijvoorbeeld een verhaal uitleggen." Hij vervolgt zijn verhaal met een diepe zucht. "Ik weet dan nog niet eens waar ik begin. Ja dat zijn echt wel dingen, dat moet ik allemaal opbouwen en ik hoop dat dat kan."

Revalidatiecentrum De Hoogstraat bestaat 75 jaar. RTV Utrecht besteedt daar deze week aandacht aan door de verhalen te vertellen van revalidanten en een revalidatiearts.

Lees hier het verhaal van Tijs (17) die een dwarslaesie opliep bij een duik in het water.

Hier lees je meer over Annemieke. Zij kreeg door corona een herseninfarct.

Teis heeft een aangeboren aandoening. Lees hier hoe zich daar niet door laat tegenhouden.

Hier lees je het verhaal van Janneke. Zij is revalidatiearts en helpt mensen hun leven weer op te bouwen.