Welke sector staakt eigenlijk niet? 'Inflatie voedt de onvrede, einde nog niet in zicht'
Utrecht - Het streekvervoer, de touringcarbranche, PostNL, de drankenhandel. In diverse sectoren leggen werknemers het werk neer. De inflatie maakt de onvrede over de arbeidsomstandigheden steeds groter, zeggen deskundigen. FNV, de grootste vakbond van Nederland, voorziet de komende tijd nog meer stakingen.
Buschauffeurs, machinisten en conducteurs in het streekvervoer staken vandaag en morgen. Ook de touringcarchauffeurs sluiten aan. In de provincie Utrecht zullen waarschijnlijk bijna geen bussen en minder treinen rijden. De staking volgt op het mislukte cao-overleg tussen de FNV en de werkgevers. De vakbond wil een loonsverhoging gelijk aan de inflatie en maatregelen om de werkdruk fors te verlagen. Ondanks eerdere stakingen komen beide partijen maar niet tot een akkoord.
Door de staking in het streekvervoer en door winters weer wordt ook een drukke dag verwacht op de weg. UMC Utrecht vraagt personeel vandaag en morgen thuis te werken. Op die manier zijn er meer parkeerplekken bij het ziekenhuis beschikbaar voor patiënten die met de auto in plaats van met het openbaar vervoer komen. Ook wordt medewerkers die wel naar het ziekenhuis komen verzocht hun auto een eindje verderop neer te zetten, aldus een woordvoerster.
Gevolgen onderwijs
Meerdere universiteiten, hogescholen en mbo's verwachten niet dat de landelijke staking in het streekvervoer tot problemen zal leiden. Ze gaan er vanuit dat verreweg de meeste studenten naar de colleges of lessen kunnen komen en daarom gaan die op een uitzondering na gewoon door. Wel wordt studenten gevraagd het reisadvies in de gaten te houden en eventueel op zoek te gaan naar alternatief vervoer.
Ook op de Universiteit Utrecht gaat het onderwijs door, maar de aanwezigheidsplicht vervalt voor lessen waar dat normaal gesproken wel geldt. Dat gaat niet op voor toetsen en tentamens, laat de universiteit weten. Die worden ondanks de vervoersstaking niet uitgesteld. "De staking is geen geldige reden om afwezig te zijn bij een tentamen of een andere toetsvorm en je krijgt dan dus geen extra toetskans", staat op de website.
ROC Midden Nederland, met scholen verspreid over Utrecht, Nieuwegein en Amersfoort, laat weten dat het per school en per opleiding verschilt hoe er met de staking wordt omgegaan. Per opleiding wordt gekeken of het mogelijk is lessen eventueel digitaal te geven of te verplaatsen, zegt een woordvoerder.
De stakingen in het streekvervoer komende twee dagen zijn van grote invloed op leerlingen uit het speciaal onderwijs, stelt voorzitter van het Leerlingen Belang Voortgezet Speciaal Onderwijs (LBVSO) Elijah Delsink. Het is volgens hem een kwestie van "ramp op ramp" voor deze leerlingen. Zo'n 4000 van de bijna 38.000 leerlingen uit het speciaal onderwijs gaan via een regionale bus of trein naar school, meldt Delsink. Leerlingen die naar het speciaal onderwijs gaan, hebben bijvoorbeeld autisme of ADHD. Een verandering in het schema is voor hen zwaar, zegt hij.
Staking PostNL
Ook vrachtwagenchauffeurs van PostNL staken vandaag en morgen. Ze eisen een betere cao met een loon dat even snel stijgt als de inflatie. Daarnaast moeten de jeugdlonen worden afgeschaft en moet het minimumloon naar 14 euro per uur, aldus FNV. Vrijdag organiseerde de vakbond ook al een staking. Toen bleek de actiebereidheid nog gering en de gevolgen voor de postbezorging door PostNL beperkt.
De staking duurt van vandaag 04.00 uur tot zaterdag 07.00 uur. FNV denkt dat er nu minimaal 50 van de 850 chauffeurs mee gaan doen. Vanwege voorwaarden die PostNL aan stakingen stelt, mag niet meer dan 25 procent van de vrachtwagenchauffeurs het werk neerleggen. PostNL hanteert die voorwaarden om de bezorging van essentiële post te kunnen garanderen, zoals medische zendingen en rouwkaarten.
Staking drankenhandel
En er is meer: de drankenhandels leggen morgen het werk neer. Onder de cao Drankindustrie en Groothandel in Dranken vallen tientallen handelshuizen en industriële bedrijven waar bijvoorbeeld drank in flesjes wordt gedaan. In totaal werken er zo’n 20.000 mensen onder deze cao. FNV-bestuurder Jethro Warbroek: "Onze leden blijken zeer gemotiveerd om in actie te komen. Daarom kwamen er bijna tweehonderd mensen bij elkaar in Utrecht en legde een veelvoud daarvan dinsdag al het werk neer."
De werknemers die onder de cao Drankindustrie en Groothandel in Dranken vallen, komen in actie voor "een leefbaar loon en om de kloof tussen arm en rijk kleiner te maken". Eerder stemden ze het eindbod van de werkgevers voor 4 procent loonsverhoging en 40 euro bruto erbij weg. FNV-leden willen dat in de nieuwe cao in ieder geval de afspraak komt dat de lonen voortaan meestijgen met de inflatie en dat werknemers minimaal 14 euro per uur betaald krijgen.
FNV-bestuurder Warbroek: "De komende tijd zullen er meer acties volgen. Dat zullen 24- en 48-uurs stakingen zijn en mogelijk ook een landelijke actiedag. De werknemers zijn bijzonder gemotiveerd om in actie te komen en een fatsoenlijke cao met een leefbaar loon, zeker in deze tijden van inflatie, af te sluiten."
We werken hard, maar de beloning blijft achter
De inflatie lijkt de onvrede over de arbeidsomstandigheden groter te maken, zegt Barend Barentsen, hoogleraar Arbeidsrecht aan de Universiteit Leiden. "Het is de druppel die de emmer doet overlopen." De onvrede onder werknemers uit zich volgens hem ook in het feit dat mensen kiezen voor een andere baan of door een hoog ziekteverzuim.
"We werken hard, maar de beloning blijft achter", zegt de hoogleraar. Bovendien tonen stakingen in bepaalde branches volgens hem aan dat het wel degelijk een effectief middel kan zijn. "Kijk naar de spoorwegen, waar de acties leidden tot een heel ander loonbod. Mensen denken dat het zin heeft en de acties inspireren ook."
Met daarbij het personeelstekort dat in veel branches speelt, is het voor werkgevers noodzakelijk te breken met traditionele patronen, aldus de hoogleraar. "Een nieuwe cao met 2,5 procent erbij, uitgesmeerd over drie jaar is wel even anders dan in een klap 10 procent erbij." Werkgevers moeten bovendien nog erg wennen aan de personeelskrapte, meent Barentsen. "Werkgevers kijken in hun zoektocht vaak niet verder dan de gezonde man van Nederlandse afkomst, maar wie weet zijn mensen met andere kenmerken en achtergrond ook heel geschikt."
Einde niet in zicht
Volgens vakbond FNV is een einde van de stakingen nog niet in zicht. "Zolang wij zien dat er genoeg geld is, willen wij ons deel", zegt voorzitter Tuur Elzinga. De komende weken staan er met regelmaat stakingen gepland, zoals bij medewerkers van het streekvervoer, drankgroothandels, drogisterijen en gemeenteambtenaren zoals vuilnisophalers en boa's. "In coronatijd hebben mensen zelfvertrouwen gekregen dat ze onmisbaar waren", aldus Elzinga.
De bond sprak al eerder van een recordaantal afgekondigde ultimatums van de bond in 2022. Dat waren er toen tachtig, het hoogste sinds het begin van de eeuw, aldus FNV. De bond zegt de stakingstrend te zien doorzetten. "Mensen zien successen en willen dat ook in hun sector", aldus Elzinga. De staking bij de Nederlandse Spoorwegen heeft de stakingsrondes in gang gezet, zegt Elzinga. "Sindsdien zien we de actiebereidheid en het aantal nieuwe leden met de dag toenemen."
Volgens Elzinga is de "decennialange daling" van het aantal leden sinds september vorig jaar gestopt en zijn er "spectaculair meer" jongeren onder de 35 jaar lid geworden de afgelopen paar maanden.
Eind deze maand staken in de vier grote steden gemeenteambtenaren zoals vuilnisophalers en boa's. Wanneer en hoe de stakingen plaatsvinden is nog niet bekend. In totaal werken er volgens de FNV ruim 187.000 ambtenaren bij gemeenten en gemeentelijke organisaties. Op woensdag 15 februari organiseren de gezamenlijke bonden een grote landelijke demonstratie in Utrecht.
