Mislukt cultuurproject De Machinerie kost gemeente Utrecht acht ton, en dat bedrag kan nog oplopen

Dat bedrag maakte wethouder Eva Oosters donderdagavond bekend in de Utrechtse gemeenteraad. Ze zei erbij dat het een voorlopige schatting van de kosten is. Er moet nog een accountantscontrole plaatsvinden.

De Machinerie was een project van de gemeente, het Nederlands Filmfestival, filmhuis ’t Hoogt, Fotodok en de eigenaar van het pand. In het gebouw aan de Gietijzerstraat moesten vier multifunctionele filmzalen komen, met daarnaast werkplekken, studio’s, evenement- en expositieruimtes. Ook was er horeca gepland. Het plan werd deels gefinancierd door de eigenaar van het pand. De gemeente zou 3,55 miljoen euro bijdragen. Daarnaast zou de gemeente meebetalen aan het opstarten van het project.

Door de veranderende situatie in de wereld, zoals corona, de oorlog in Oekraïne en de stijgende prijzen bleek het cultuurproject niet meer haalbaar binnen de bestaande budgetten. Daarom besloten de partners ermee op te houden. Maar intussen zijn er wel de nodige kosten gemaakt. Cultuurwethouder Oosters somde de bedragen op. Zo is 525.000 euro uitgegeven aan directiekosten. Daarin zitten ook kosten voor juridische en organisatorische adviezen en voor ‘placemaking’. Daarnaast was er een voorbereidingsbudget van 300.000 euro voor de bouwkosten, architect, installatieadvies en een inkoopadviseur.

De 300.000 euro voorbereidingskosten zijn gedekt uit corona-gelden die de gemeente van het Rijk heeft gekregen, zegt de wethouder. De VVD twijfelt eraan of de wethouder die gelden wel vrijelijk had mogen uitgeven. De wethouder vindt van wel, maar wie er gelijk heeft moet later blijken.

De raad was heel kritisch op het proces en de uitkomst van het cultuurproject. Daarom zou er een grondige evaluatie moeten komen, vinden de lokale politici. Partijen als het CDA en Utrecht Solidair willen zelfs een onafhankelijk onderzoek, maar daar lijkt geen meerderheid voor in de Utrechtse gemeenteraad.

Uit de antwoorden van de wethouder blijkt dat een wisseling van personeel in de top van De Machinerie ervoor gezorgd heeft dat de stekker uit het project is getrokken. “In het voorjaar en de zomer (van 2022, red.) zijn er meerdere veranderingen geweest in de organisatie van de aangesloten partijen bij de Machinerie”, zei Oosters tegen de raad. “De kwartiermaker van De Machinerie draagt het stokje over, de directeur van ’t Hoogt ook. En het Nederlands Film Festival krijgt een nieuw zakelijk leider.”

Volgens de wethouder kijkt de nieuwe leiding met een ‘frisse blik’ naar een onderzoeksrapport dat een paar maanden eerder was verschenen over het cultuurproject. Op dat moment zet de nieuwe leiding het plan direct in de ijskast. Een paar maanden later besluiten ze om er helemaal mee te stoppen, omdat ze niet meer geloven in de businesscase van De Machinerie.

De raad was vooral heel kritisch op de toekomst van ’t Hoogt. Dat filmhuis zat vroeger in het theater in de straat met dezelfde naam. Ze draaiden vooral culturele films. Tegenwoordig houden ze filmavonden in de bieb op het Neude. Volgens de VVD en Utrecht Solidair draait ’t Hoogt dezelfde films als te zien zijn in bijvoorbeeld Springhaver en het Louis Hartlooper Complex. Die filmhuizen draaien zonder subsidie, terwijl ’t Hoogt volgens Utrecht Solidair ‘een subsidieslurper’ is. Een deel van de partijen wil dan ook dat de subsidie aan ’t Hoogt herzien wordt, Utrecht Solidair wil zelfs dat die subsidie direct stopt.

De wethouder meldde aan de raad dat ’t Hoogt, nu ze niet naar De Machinerie kunnen verhuizen, met een nieuw plan moet komen. Daarna wordt bezien of de subsidie nog passend is, volgens Oosters.

Veel oppositiepartijen, zoals het CDA, de PVV en de VVD gaven aan dat ze van het begin af aan tegen het project waren en dat ze de nu gemaakte kosten zonde van het geld vinden. Andere partijen zoals GroenLinks en de PvdA vinden het vooral jammer dat het niet gelukt is. GroenLinks noemt de poging om het cultuurproject op te zetten, en het besluit om te stoppen ‘moedig en dapper’.

In het tweede kwartaal van dit jaar moet de evaluatie van wethouder Oosters klaar zijn, dan praat de gemeenteraad verder over het mislukte project. Wat er met het resterende budget moet gaan gebeuren is onduidelijk, de raad is daar verdeeld over. De wethouder nam een voorschot op die discussie door te zeggen dat het geld nu gereserveerd is voor het realiseren voor cultureel onroerend goed. Partijen als GroenLinks en de PvdA willen graag dat het geld terecht komt bij een soortgelijk project als De Machinerie. Aan de andere kant van het spectrum zitten de VVD en de PVV, die vinden dat het geld moet terugvloeien in de algemene middelen, zodat het een hele andere bestemming zou kunnen krijgen.