Utrecht krijgt slavernijmonument: 'Maakt de rauwe geschiedenis zichtbaar'
Utrecht - In het Utrechtse Griftpark komt een monument ter nagedachtenis aan het slavernijverleden. Tijdens Keti Koti 2023 (30 juni) wordt het monument onthuld. De keuze van de gemeente is gevallen op een ontwerp van patricia kaersenhout. "Het monument genaamd Vlucht en Verzet bevat veel symboliek en maakt de rauwe geschiedenis letterlijk zichtbaar", aldus Utrecht.
Kunstenares patricia kaersenhout (zonder hoofdletters) koos ervoor niet het lijden van haar voorouders maar het verzet tegen de slavernij te verbeelden. "Bij beelden met het lijden van de zwarte mens heb ik zoiets van: die hebben we al genoeg gezien. Door de kracht en verbeelding van mijn voorouders ben ik nu hier. Het was niet de bedoeling dat ze het overleefden, maar dat is ze wel gelukt."
Ze verdiepte zich in de geschiedenis van Utrecht en ontdekte dat één van de grootste mijlpalen, de Vrede van Utrecht, een katalysator was van de slavenhandel. Europese grootmachten vochten elkaar anderhalve eeuw de tent uit, tot die historische vrede werd getekend in 1713. "Die vrede is ook opportuun geweest", vertelt kaersenhout. Europeanen beseften dat ze zonder die dure en tijdrovende oorlogen veel meer geld konden verdienen met de slavenhandel.
Bij de viering van 300 jaar Vrede van Utrecht was nauwelijks aandacht voor de keerzijde van het verdrag. "Het was ook een bijzondere stap in de strijd tussen mogendheden, dat moet je ook onderkennen", zegt kaersenhout. "Maar je moet ook de andere kant bekijken. Het is ook om te laten zien dat geschiedenis zo enorm complex is. Dan kan je niet een beeld neerzetten van een gebroken ketting. Dat is zo plat en er is zoveel gebeurd."
20.000 schelpen voor een mens
Ze hoopt dat haar monument kan bijdragen aan het gesprek over het slavernijverleden en zorgt voor bewustwording. "Er zijn een heleboel mensen in Nederland die nog steeds niet begrijpen hoe het slavernijverleden dagelijks doorwerkt in het leven van zwarte mensen", zegt kaersenhout.
Het gaat niet goed met zwarte mensen en mensen van kleur in Nederland, zegt kaersenhout. "Het relatieve zelfmoordcijfer is hoog, mensen leven in relatieve armoede, er is nog steeds racisme en discriminatie op de arbeidsmarkt, institutioneel racisme, exorbitant geweld van de politie. Er is zoveel racisme en uitsluiting op dagelijkse basis."
Met verhalen en vragen die bezoekers met qr-codes kunnen lezen hoopt kaersenhout het gesprek meer op gang te brengen, maar het kunstwerk druipt ook van de symboliek. Onder een verhoging zitten bijvoorbeeld 20.000 kaurischelpen verstopt, de prijs voor een mens op de slavenmarkt. Het bouwwerk is driehoekig: een verwijzing naar de driehoekshandel tussen Amerika, Europa en Afrika maar ook de vorm van een schip waar slaven onder erbarmelijke omstandigheden werden vervoerd.
Op drie palen, of masten, zijn drie gouden figuren afgebeeld. Een verwijzing naar een slavenlegende. "Die gaat over slaven die stopten met zout eten omdat ze dachten zo lichter te worden en terug konden vliegen naar Afrika. Een prachtig verhaal: je lichaam kan misschien gevangen gehouden worden, maar in gedachten kan je altijd vrij zijn."
En het staat ook voor de kracht en weerbarstigheid van al die West-Afrikaanse volken die zijn verscheurd en in alle windrichtingen van de wereld terecht kwamen. "Het is ongelofelijk hoeveel moois daaruit is gevloeid, en nog steeds vloeit. De kleding, de kunst, hip-hop. Het is goed om te beseffen: dat komt ergens vandaan."
