Loslaten, maar ook vooruitkijken: zo ziet Le Guess Who? 2022 eruit
Utrecht - Afzwaaiend Le Guess Who?-directeur Johan Gijsen wil in aanloop naar het vierdaagse muziekfestival best vertellen over zijn hoogtepunten. Maar een interview voelt ook wat ongemakkelijk. Al die media-aandacht voor hem en zijn afscheid, terwijl het eigenlijk over deze "mooie editie" zou moeten gaan. Dus schuift Cees Martens - de coördinator van U?, het gratis randprogramma in de Utrechtse wijken - ook aan: een terug- én een vooruitblik op Le Guess Who?.
Het is 's middags nog relatief rustig in het Gegeven Paard, het café onder TivoliVredenburg. Dit muziekgebouw is vanaf vandaag het thuishonk van editie 2022. Gijsen mag dan misschien niet te veel aandacht op zichzelf willen vestigen, dat blijkt in de praktijk lastig. Hij ís Le Guess Who? en wordt om de haverklap begroet.
Wat begon als een klein, underground festival dat zich richtte op bands uit Canada, is inmiddels uitgegroeid tot een internationaal toonaangevend avant-garde muziekfeest. Poppodia, cafés en theaters maar ook kerken en oude fabriekspanden door heel Utrecht zijn het hoofdtoneel van nieuwe en relatief onbekende bands. Er zijn geen wereldberoemde headliners, en toch – of juist daarom - komen er jaarlijks duizenden mensen van over de hele wereld naar de Domstad voor Le Guess Who?. Ook deze editie is weer stijf uitverkocht.
Johan Gijsen is samen met Bob van Heur de oprichter van het festival. Gijsen heeft het stokje inmiddels overgedragen en is ook al begonnen met zijn nieuwe baan. Dit is de eerste keer dat hij "gewoon kan genieten" van het festival. "Zonder om me heen te moeten kijken of wat er op het podium gebeurt wel aanslaat bij het publiek. Maar ik blijf natuurlijk een trotse ambassadeur." In 2016 werd Gijsen door het AD uitgeroepen tot Utrechter van het Jaar.
"Het is geen valse bescheidenheid", vindt Gijsen. "Ik ben heel trots op wat ik met dit festival heb bereikt. Tegelijkertijd is een van de redenen dat ik ermee stop dat ik wil voorkomen dat we onszelf gaan herhalen. Ik vind het belangrijk dat het vernieuwend blijft."
De vernieuwing zit tegenover hem, in de vorm van Cees Martens. Hij is verantwoordelijk voor het uitgebreide randprogramma U?, een gratis alternatief voor de ongelukkigen die naast een ticket grepen of "voor wie 50 euro betalen voor een kaartje niet is weggelegd". Geen irreëel scenario in deze tijden van hoge inflatie.
Voor en door Utrechters
U? gaat de binnenstad uit, de wijken in. "Het is een manier om de stad nog verder te betrekken bij waar Le Guess Who? voor staat. We staan bijvoorbeeld voor het eerst in Overvecht, dat vind ik heel tof", vertelt Martens. "In het ZIMIHC theater kun je naar spoken word, dansworkshops of een food market."
Het idee achter U? is dat het "voor en door Utrechters" is gemaakt. "In plaats dat wij een heel programma hebben bedacht, hebben we een open oproep gedaan. Heb je een leuk idee: laat het ons weten. Dan kunnen we kijken hoe we het kunnen programmeren. Sommige locaties wisten niet van ophouden en leverden binnen no-time een compleet programma aan. Dat laat volgens mij ook wel zien dat Le Guess Who? inmiddels gevestigde orde is. Als iedereen een festival kent, wil je er dolgraag onderdeel van uitmaken."
Het festival mag inmiddels gevestigde orde zijn, er zijn ook nog genoeg Utrechters die geen idee hebben dat er duizenden – zo niet tienduizenden – kunst- en muziekliefhebbers langskomen voor zo'n groot festival in hun eigen stad. Niet te vergelijken met Landgraaf tijdens Pinkpop of Biddinghuizen tijdens Lowlands, waar inwoners onmogelijk ontkomen aan de bezoekersstromen.
Nog meer marketing er tegenaan gooien? "Misschien", zeggen Gijsen en Martens allebei. "Er mag best wat meer reuring zijn." Maar goed, een festival dat ieder jaar uitverkoopt zonder daar ook maar één grote headliner tegenover te zetten, heeft dat misschien ook niet nodig.
Mega-operatie tijdens gedeeltelijke lockdown
Dat Le Guess Who? nooit voor de gemakkelijke weg kiest, was tijdens de editie van vorig jaar het meest zichtbaar voor het publiek. Midden in het festival werden de coronamaatregelen aangescherpt: een gedeeltelijke lockdown. Weg avondprogramma.
De organisatie besloot tot een "mega-operatie": het programma werd zoveel mogelijk naar de dag geschoven. "Het was eigenlijk onmogelijk. Maar we deden het toch", zegt Gijsen. "Sommige artiesten waren nog onderweg, die kregen te horen dat ze 's middags moesten optreden. We konden niet eens iedereen bereiken, sommigen zaten nog in het vliegtuig."
"Ik was vrijwilligerscoördinator", blikt Martens terug. "Ik weet nog dat ik alle 200 vrijwilligers 's avonds mailde met de vraag of ze de volgende dag om 10.00 uur konden beginnen in plaats van 18.00 uur. Stond ik daar te wachten bij de balie met het idee: ik moet maar zien wie er komt opdagen. Uiteindelijk kwam er zeker 80 procent. Ik wist niet wat ik meemaakte."
Gijsen: "Je kunt als organisatie nog zoveel willen, maar je vraagt van je artiesten en van al die partners, locaties en medewerkers óók dat ze drie keer zo hard lopen. Vooral voor de productie en de programmeurs was het eigenlijk een onmogelijke puzzel. De directie van TivoliVredenburg heeft echt bergen verzet", zegt hij, met een hoofdknikje naar rechts. "De directie zit daar trouwens."
"Het heeft ons ontzettend hecht gemaakt", vult Martens aan.
Polarisatie
Oprichter Gijsen laat inmiddels een stevig gevestigde naam in veilige handen achter in Utrecht, maar maakt zich ook zorgen. Over de inflatie en personeelsgebrek, zoals vrijwel ieder ander bedrijf. "Maar nog het meest over hoe lastig het wordt voor artiesten om visa te regelen. Deze editie kwam het goed, maar het kostte veel tijd. Door de ontwikkelingen en de polarisatie in de mondiale politiek zorgt dat steeds vaker voor problemen." Het zorgde er bijvoorbeeld voor dat een Zuid-Afrikaanse jazzartiest dit jaar niet mocht afreizen naar Nederland.
"Ik denk dat ze daar echt problemen mee gaan krijgen in de toekomst. Toch gek, het ene moment praat ik nog over 'wij' en dan over 'zij'."
Het moge duidelijk zijn: het echte afscheid nemen is begonnen.
