Steun voor stikstofadviezen Remkes, maar boeren in onzekerheid: 'We weten nog steeds niets'

Els en Dick van der Horst uit De Hoef hebben een biologische kaasboerderij met nevenactiviteiten aan de oever van de Kromme Mijdrecht, een Natura 2000-gebied. "Wij werden er niet vrolijk van. Remkes draaide eromheen met een heel verhaal, maar het blijft toch hetzelfde. Ik denk dat er weinig verandert en dat het erg gaat tegenvallen voor de boeren", zegt Els. "Ik vrees dat er een voedselcrisis gaat ontstaan. Een land dat zijn eigen voedsel kan produceren is een rijk land, maar daar blijft hier weinig meer van over. Ik hoop het beste voor heel jonge boeren."

Els en Dick hebben weinig koeien met veel hectares, maar vrezen het ergste. Dick: "Ik zeg altijd: we zijn al verkocht, maar we moeten nog geleverd worden. We weten nog steeds niet wat het voor ons zal betekenen. Ik verwacht dat we toch minder koeien moeten gaan houden omdat we in Natura 2000-gebied zitten. Opkopen is in ieder geval geen optie voor ons. Op deze plaats wordt al honderd jaar hetzelfde geboerd. Ik ben de derde generatie die hier zit. Het doet pijn om dan te stoppen. Het is toch je leven."

Remkes ziet voor de korte termijn "geen andere route" dan gerichte uitkoop van 500 tot 600 bedrijven, zowel in de landbouw als daarbuiten, die veel stikstofneerslag in de natuur veroorzaken. Liefst vrijwillig, maar als dat niet lukt gedwongen. De compensatie moet "zo ruimhartig mogelijk" worden.

Of het ook gaat om piekbelasters in de provincie Utrecht is nog niet duidelijk. Overbelasting met stikstof speelt in onze regio vooral in Botshol tussen Abcoude en Waverveen en het Binnenveld tussen Utrechtse Heuvelrug en de Gelderse stuwwallen. In de andere zeven zogenoemde Natura 2000-gebieden is dit in beperkte mate het geval.

"Gedwongen opkoop van piekbelasters is een absolute no-go voor ons", zegt Mark van den Oever, voorman van Farmers Defence Force (FDF) over het advies van Remkes. "Het is niet best. Ze gaan weer dwingen, dit wordt weer niks. Deze plannen hebben niets te maken met het redden van de natuur, het enige waar ze op sturen is boerenkrimp", stelt Van den Oever.

Naar aanleiding van het rapport-Remkes gaat landbouworganisatie LTO Nederland een ledenraadpleging organiseren.

De twaalf provincies die de plannen moet uitvoeren vinden het goed dat wordt onderstreept dat nog meer vertraging geen optie is. "In het rapport herkennen we de pijn van de landbouw en de noodzaak van de natuur. Er is een goede balans nodig tussen een kortetermijnaanpak en ruimte voor gebiedsprocessen op de middel- en lange termijn", zegt Edward Stigter, voorzitter van de stikstofcommissie van het Interprovinciaal Overleg (IPO).

De provincies vinden het goed dat de door Remkes voorgestelde aanpak uitgaat van het wegnemen van piekbelasters. "Dat is goed voor de natuur, want het geeft het verminderen van de stikstofdepositie een impuls." Wat het effect is van het weghalen van piekbelasters op de gebieden zal nog moeten blijken. De provincies vinden dat het aan het Rijk is om te organiseren dat zowel de kortetermijnaanpak als plannen met een langere adem met elkaar in samenhang blijven.

Greenpeace maakt zich nog steeds "flinke zorgen". Volgens de natuurorganisatie blijven de maatregelen tegen stikstofuitstoot "ondermaats". Directeur Andy Palmen zegt veelbelovende woorden te lezen in het gepubliceerde rapport van Remkes. Maar de kwetsbaarste natuur valt "op korte termijn" om, aldus de directeur.

Remkes erkent dan ook dat de natuur niet langer kan wachten. In het rapport staat onder meer dat de stikstofuitstoot in 2030 gehalveerd moet zijn - een doel dat eerder al werd opgesteld. Volgens Palmen is dit doel echter "boterzacht". De bemiddelaar adviseert om in 2025 en 2028 opnieuw te kijken of de stikstofhalvering haalbaar is. Zo niet, dan zou enige flexibiliteit mogelijk moeten zijn.

Ook andere natuur- en milieuorganisaties maken zich er zorgen over dat er door deze tussentijdse meetmomenten ruimte kan ontstaan om de doelen uit te stellen. Natuur & Milieu, Natuurmonumenten, Milieudefensie, LandschappenNL, de Natuur en Milieufederaties, Vogelbescherming Nederland, SoortenNL en het Wereld Natuur Fonds zeggen in een gezamenlijke verklaring dat "verdere impasse en vertraging nog vele malen desastreuzer" zou zijn voor de natuur.

Verder zijn de natuur- en milieuorganisaties "gematigd positief" over het rapport van Remkes. "Als met deze aanpassingen de stikstofcrisis nu echt aangepakt wordt, is er nog hoop op het redden van de natuur in Nederland."

"Johan Remkes heeft een doorwrochte analyse opgeleverd die helpt om uit de stikstofimpasse te komen, zowel op de korte als de lange termijn. Hij slaat de juiste bruggen, het is goed doordacht en dit biedt een prima vertrekpunt om er uit te komen. Dat is nodig om ons land van het slot te halen, de boeren perspectief te geven en tegelijk de natuur te verbeteren", aldus VNO-NCW en MKB-Nederland in een eerste reactie.

Ook in de bouwsector wordt positief gereageerd op de aanbevelingen van Remkes. "Snelheid van handelen is nu van het grootste belang", reageert voorzitter Maxime Verhagen van Bouwend Nederland. Het land heeft volgens hem al te lang "op slot gezeten" vanwege stikstof.

Piet Adema, de kersverse minister van Landbouw, noemt het stikstofrapport van Remkes "het mooiste cadeau" dat hij zich kon wensen aan het begin van zijn ministerschap. Hij hoopt dat het "een eerste stap" zal blijken richting herstel van het vertrouwen en beter overleg tussen de overheid en de landbouw.

Remkes heeft het kabinet "terecht" een tik op de vingers gegeven, zeggen coalitiepartijen VVD, CDA en ChristenUnie. Ook D66 ziet een aansporing in de "doorwrochte adviezen" die de VVD-coryfee vandaag presenteerde. Maar wat de kern van de aanbevelingen is, daarover lijken de coalitiepartijen nogal te verschillen.

De linkse oppositie in de Tweede Kamer is tevreden over het rapport-Remkes. "Het advies is glashelder: de stikstofdoelen van 2030 moeten worden gehaald", zegt PvdA-leider Attje Kuiken. "Er is geen weg terug. In het belang van het land, het milieu en de boeren moet het kabinet nu aan de slag en daarbij ook perspectief bieden aan de boeren."

GroenLinks-voorman Jesse Klaver spreekt van een "verstandig" advies van de voormalige VVD-minister. "Hij houdt de stikstofdoelen overeind en doet zelfs een schepje bovenop het regeerakkoord: binnen een jaar moeten 500 tot 600 piekbelasters stoppen." Klaver vraagt zich wel af of het kabinet de aanbevelingen overneemt.

Partijleider Esther Ouwehand van de Partij voor de Dieren stelt vast dat Remkes na maanden praten met "niets nieuws" komt. Maar zij ziet ook dat de doelen overeind blijven en gedwongen uitkoop van veehouderijen "geen taboe" meer is. "Belangrijk voor de natuur!"

De bevindingen van Remkes zijn volgens de ChristenUnie de kans om een nieuwe start te maken, zegt Kamerlid Pieter Grinwis. "En die kans moeten we wat mij betreft met beide handen aangrijpen." De kleinste coalitiepartij noemt het "terecht dat Remkes het kabinet streng toespreekt" en zegt dat de stikstofkaart van tafel moet.