Met geheugentraining na eerste psychose sneller terug aan het werk

Daniëlle van Duin en een screenshot van het geheugenspel
Daniëlle van Duin en een screenshot van het geheugenspel © RTV Utrecht
Utrecht - Geheugentraining met een soort spel achter de computer, kan helpen mensen na een eerste psychose sneller op de been te krijgen. Ze krijgen eerder een baan en houden die ook langer vast. Dat blijkt uit onderzoek van de Utrechtse onderzoeker Daniëlle van Duin, die werkt voor het Trimbos Instituut en Kenniscentrum Phrenos. Ze promoveerde hiermee op 21 september aan de Universiteit van Tilburg.
Naar schatting zijn in Nederland zo’n 150.000 mensen in behandeling voor een psychotische aandoening. Jaarlijks krijgen zo'n 3.000 jongvolwassenen voor het eerst een psychose en dat kan enorm ingrijpend zijn voor de rest van hun leven, vertelt Van Duin. "Zo’n eerste psychose komt vaak voor in een levensfase waarin mensen zich heel erg aan het ontwikkelen zijn. Ze ronden hun opleiding af, doen werkervaring op in hun eerste baan, krijgen voor het eerst een relatie. En zo’n psychose doorbreekt deze ontwikkeling."

Geheugenproblemen en concentratieklachten

Tegelijkertijd houden veel mensen na een psychose, een tijdelijke periode met hallucinaties en wanen, ook lang last van cognitieve klachten: hun geheugen werkt niet meer zo goed en ze kunnen zich minder goed concentreren en vooruit plannen. Dat helpt uiteraard niet bij alle pogingen je leven weer op de rit te krijgen. "Deze jongeren willen natuurlijk dezelfde dingen als hun gezonde leeftijdsgenoten: zij willen ook een leuke baan, een fijn huis, een normaal leven. Vroeger dachten we dan dat ze vooral niet te veel hooi op hun vork moesten nemen. Dat geeft maar stress en dan zou je een terugval kunnen krijgen. Maar nu merken we juist dat een snelle re-integratie veel beter werkt, ook op de langere termijn. Dus snel weer meedoen, snel weer werken en studeren."
Maar ja, hoe doe je dat? Zeker als je ook nog last hebt van geheugenproblemen of concentratiestoornissen. Uit het promotieonderzoek blijkt nu dat naast praktische begeleiding bij het vinden en behouden van werk, het geven van een "intensieve cognitieve training" ook echt helpt. "Door je geheugen en aandacht te trainen, blijk je ook beter te functioneren. Het is in ieder geval een programma waarbij je door veel te oefenen beter leert onthouden, concentreren en plannen. En je leert daarvoor ook nieuwe strategieën aan. Maar het ziet er inderdaad wel uit als een spelletje. Dat maakt het al leuker. En de taken zijn ook zo gemaakt dat ze lijken op dingen die je in het dagelijks leven doet, zoals reizen en naar de winkel gaan."

Mooie resultaten

De groep patiënten die naast de praktische werkbegeleiding ook die training had gehad kwam opvallend vaker aan betaald werk en werkte ook meer uren. Van Duin was zelf blij verrast door de mooie resultaten en zou graag zien dat de methode ook snel wordt ingevoerd. "De resultaten zijn in ieder geval goed. En we zien dat het voor jongeren na een eerste psychose fijn is dat ze weer aan het werk kunnen, of een opleiding af kunnen ronden. Voor werkgevers is het ook handig dat er weer mensen zijn om het werk te doen. En voor de gemeente is het goed dat ze minder uitkeringen hoeven te betalen. Ik denk dat we het dus moeten proberen."
Daniëlle van Duin over haar promotie-onderzoek

Uit het promotieonderzoek blijkt dat cognitieve remediatie (of -training) op de langere termijn het effect van IPS kan versterken. IPS staat voor ‘Individuele Plaatsing en Steun’, dat is een vorm van praktische begeleiding voor het vinden en behouden van betaald werk voor mensen met een psychische aandoening.

De cognitieve training bestond in dit onderzoek uit een computerprogramma voor het trainen van geheugen, aandacht en planning, waarbij de deelnemer werd begeleid door een cognitieve therapeut. De groep die naast IPS ook de cognitieve training kreeg had na 1,5 jaar duidelijk vaker en meer uren in een betaalde baan gewerkt dan de groep die naast IPS een controle-interventie kreeg.