Documentaire Frans Bromet over Paleis Soestdijk: 'Al bijna tien jaar bezig, nog geen spa in de grond'
Utrecht/Baarn - Dat iedereen zijn mening mag geven over de toekomst van Paleis Soestdijk maakt alles ingewikkeld, zegt filmmaker Frans Bromet. Zijn documentaire Het Nieuwe Soestdijk ging gisteravond in première op het Nederlands Film Festival in Utrecht. Bromet bracht de hindernissen in beeld die het echtpaar Ton en Maya Meijer-Bergmans op hun pad vonden bij de plannen die ze voor het landgoed in Baarn hebben ontwikkeld. De EO zendt de 'Teledoc' op 20 oktober uit.
Verzet tegen paleisplannen
Paleis Soestdijk staat leeg sinds het overlijden van prinses Juliana en prins Bernhard in 2004. In 2017 kocht het echtpaar Meijer-Bergmans, eigenaren van de Meyer Bergman Erfgoed Groep (MBEG), het landgoed van de staat met de belofte om het historische gebouw te restaureren. Ze waren geselecteerd uit tal van gegadigden die plannen hadden mogen indienen.
Tegenstanders waren vanaf het begin argwanend over hun intenties en vrezen dat achter de mooie schetsen een verdienmodel schuilt dat ten koste van de omgeving gaat. Zo moet voor de bouw van negen appartementengebouwen een stuk oud bos worden gekapt. Nadat de gemeente Baarn in februari eindelijk groen licht had gegeven voor de nieuwe invulling van het paleis brachten diverse omwonenden en organisaties hun bezwaren naar de Raad van State.
Frans Bromet zette in 2019 zijn camera aan om het veranderingsproces van het koninklijke gebouw te registreren. "De documentaire vertelt het verhaal over de procedures waar je in terechtkomt", zegt hij. "De overheid stelt allerlei eisen. Op een gegeven moment blijkt dat de plannen niet acceptabel zijn voor de gemeenteraad en dan moet er dus van alles worden aangepast. Gaandeweg in de film zie je de provincie, de wethouder en de gemeenteraad erbij komen."
"Dat aspect van Nederland wil ik laten zien", aldus Bromet. "Het hoort bij democratie dat iedereen voor zijn eigen visie opkomt. En dat maakt alles ingewikkeld. Ik ben natuurlijk geen tegenstander van democratie, maar je ziet wel dat snelle besluitvorming eigenlijk nauwelijks nog voorkomt. Dat krijg je als iedereen meepraat."
Producent Paul Ruven op Radio M Utrecht over Het Nieuwe Soestdijk
Geen verwachtingen
Bromet volgde de ontwikkelingen uiteindelijk drie jaar. Toen hij begon had hij geen verwachtingen, zo werkt hij niet. "Ik bedenk nooit vooraf een scenario, ik ben gewoon gaan filmen. Ik heb ervaring met verbouwingen, privé en ook door de serie De Verbouwing voor KRO-NCRV. Daarbij lopen dingen altijd anders dan je verwacht."
"Sommige mensen zeggen dat Ton en Maya Meijer-Bergmans rijke kapitalisten zijn van wie je weinig goeds moet verwachten. Ja, ze zijn rijk, maar het lijken me redelijke mensen. Ik heb er ook wel bewondering voor dat ze de risico's die bij dit project horen aandurven. Ik heb ook begrip voor iemand als Kees Koudstaal uit Baarn. Die komt op voor de natuur die in zijn ogen onder de plannen lijdt. Eerst deed hij dat als raadslid, en nu is hij aanvoerder van een stichting die het via de Raad van State probeert tegen te houden."
Hoofdrol
Eigenares Maya Meijer en Kees Koudstaal, tegenwoordig voorzitter van stichting Behoud het Borrebos, spelen in de documentaire een hoofdrol. Over de kenmerkende stijl van Bromet - rustig op de achtergrond registreren, af en toe met lijzige stem een nuchtere vraag stellen - zijn ze allebei te spreken. Hij laat het zien zoals het is, vindt Meijer. "Frans Bromet is een goede documentairemaker. Hij neemt geen standpunt in en is heel goed in het filmen van non-verbale reacties die toch veelzeggend zijn. Het is een interessante documentaire geworden."
"Ik hoop dat mensen die het zien bedenken dat het in Nederland wel wat meer ondernemend mag, met respect voor de natuur", zegt Meijer. "Niemand wil risico nemen, alles moet uitgezocht worden en het duurt allemaal vreselijk lang. Het was echt niet 'even een paleisje kopen', je weet niet waar je aan begint. We zijn sinds we een plan gingen maken al bijna tien jaar bezig, en er is nog geen spa in de grond gezet."
'Verkwanseld'
Kees Koudstaal vond filmen met Bromet, thuis en in de bossen bij Soestdijk, plezierig en ontspannen. Wel mist de documentaire volgens hem een belangrijk deel van de gebeurtenissen. "Het gaat over de Meyer Bergman Erfgoed Groep die weerstand van de overheid en natuurorganisaties ondervindt. Maar Bromet is in 2019 ingestapt toen het paleis allang was verkocht en de oorspronkelijke plannen drastisch waren veranderd. De andere kant van het verhaal is dat dit culturele erfgoed, dat premier Balkenende in 2008 nog beloofde in stand te houden, gewoon is verkwanseld."
Dat het echtpaar Meijer-Bergmans nu als private partij verantwoordelijk is geworden voor Soestdijk frustreert hem. "Alsof het ze allemaal te doen is om behoud voor het nageslacht, met aandacht voor de bloemetjes en bijtjes. Maya Meijer is niet de redder van ons cultureel erfgoed, dat is flauwekul. Ze is projectontwikkelaar. En of het nu om ideële motieven of om geld gaat, het staat niet meer in verhouding tot wat het voor de kostbare natuur op het landgoed betekent."
Extra financiering
"Soestdijk is veel groter dan die appartementen op het marechausseeterrein", reageert Meijer, die zichzelf zeker niet als projectontwikkelaar betitelt. "De nieuwbouw is bedoeld als extra financiering naast de forse investering die we doen. Wat er aan winst op de woningen wordt gemaakt gaat rechtstreeks naar de restauratie van het paleis, en dat wordt streng gecontroleerd. Je verdient er helemaal niets mee en we mogen het landgoed tot eind 2032 niet verkopen."
"Als ondernemers met eigen geld goede dingen doen, dan gaat het in de pers vaak over 'de miljonair'. Die rijkaard, zeg maar. Het is nooit gunstig bedoeld als je zo wordt genoemd. Tja, je mag het jammer van dat stukje bos vinden, maar dat we puur op winst uit zijn is echt onzin."
Raad van State
Voor- en tegenstanders van de toekomstplannen wachten nu op een rapport van onafhankelijke onderzoekers die voor de Raad van State in kaart moeten brengen wat nu precies de gevolgen voor de omgeving zullen zijn. "Ze zijn al geweest", zegt Meijer, "en de Raad van State gaat nu de bezwaarschriften bekijken. Maar dat duurt ook weer lang. Als we eind volgend jaar of begin 2024 aan de renovatie van het paleis kunnen beginnen zit het erg mee. En als de appartementen er toch niet kunnen komen moeten we het weer anders financieren. Maar het komt hoe dan ook goed."
"Als de nieuwe eigenaren zich aan het ooit voorgespiegelde idee hadden gehouden", zegt Koudstaal, "dan was de feestelijke opening waarschijnlijk allang geweest. Ze brachten het heel bescheiden: een hotelvoorziening in het paleis, kleinschalige evenementen op de Parade aan de overkant en 65 woningen binnen de contouren van het marechausseeterrein. Maar het werd allemaal groter. Een paar evenementen? Dat zijn nu luidruchtige popconcerten en autoshows bij het paleis geworden. Vind je het gek dat er dan bezwaren komen. Meepraten maakt alles ingewikkeld? Ik prijs God in de hemel dat het kan."
