Extreem personeelstekort zorgt voor verschuiving op de arbeidsmarkt: 'Werknemers hebben meer macht'

Het personeelstekort heeft een negatieve invloed op de economie, vertelt Pascale Peters, hoogleraar strategisch human resource management van de Nyenrode Business Universiteit. "Door het tekort aan arbeidskrachten wordt de productiviteit verlaagd en komen bedrijven in de knel", legt ze uit. Ook het UWV meldt dit. Zo kunnen sommige bedrijven minder produceren of moeten ze zelfs sluiten. Dit maakt behoud van bestaand personeel belangrijker dan ooit, aldus het UWV.

Toon Taris is hoogleraar arbeidspsychologie bij de Universiteit Utrecht en ziet een grote verschuiving tussen de verhoudingen van werknemer en werkgever: "De werknemer krijgt meer macht doordat de werkgever hen harder nodig heeft", legt hij uit. Vroeger was het anders vertelt de hoogleraar. "Tot voor kort was het; voor jou tien anderen. Nu kan de werknemer dat zeggen. Dat maakt de werknemer zelfverzekerder." Ook Peters ziet dit. "Er is een verschuiving in vraag en aanbod, waardoor de werknemer meer ruimte krijgt om te onderhandelen en keuzes te maken."

Uit het onderzoek van het UWV blijkt dat de arbeidsmarkt twee keer zo krap is als vorig jaar. Alle beroepen kampen nu met een tekort. Zo groeit het aantal vacatures met 44 procent en het aantal mensen met een WW uitkering daalt daar in tegen met 31 procent.

Hierdoor kunnen mensen die op een sollicitatiegesprek komen steeds meer eisen stellen. Taris merkt dit ook op de universiteit. "Mensen nemen niet meer zomaar genoegen met een standaardloon en willen onderhandelen. Terwijl we op de universiteit bijvoorbeeld met schalen werken, waardoor onderhandeling in principe niet mogelijk is. Toch willen mensen meer geld en stappen dan sneller over naar een commerciële partij die beter betaalt."

Ook merkt Taris dat zijn studenten snel aan een baan komen. "Toen ik laatst op een diploma-uitreiking van mijn studenten was, had bijna iedereen al een baan. Terwijl een paar jaar terug iedereen nog druk aan het zoeken was nadat ze waren afgestudeerd."

Doordat de werknemer een stuk meer macht heeft, gebeuren er soms gekke dingen, zegt Taris, "Zo zeggen mensen abrupt hun baan op, verhuizen naar het buitenland en denken dat ze hun werk daar wel kunnen doen. Het zelfvertrouwen stijgt enorm." Dit zie je ook bij de vakbonden. Zoals de NS-medewerkers die met hun stakingen niet opgaven en een salarisverhoging hebben gekregen.

Voor het bestaande personeel kan het een intensieve periode zijn, "Er komt door het tekort extra werkdruk op deze mensen. "Het is belangrijk om een goede balans tussen inspanning en rust van het werk te hebben, voor de mentale en fysieke gezondheid. Anders komt het gevaar van mentale klachten zoals een burn out om de hoek kijken." Het is volgens Taris ontzettend belangrijk dat de werkgever dit in de gaten houdt en niet te veel druk legt op het personeel, ook voor hun eigen belang.

Peters ziet ook positieve veranderingen op de werkvloer. "Door het personeelstekort moeten bedrijven creatieve oplossingen bedenken. Zo komen sommige veranderingen opeens in een stroomversnelling."

Voorbeelden hiervan zijn digitalisering en robotisering, vertelt de hoogleraar. "Ook is Nederland heel erg gefocust op diploma's, maar omdat bedrijven in zo'n hoge nood zitten, komt in dit gedachtegoed een kentering." Volgens de hoogleraar is dit een positieve verandering: "Zo krijgen mensen die dat anders niet hadden gekregen nu een kans."

Taris ziet een kans voor senioren: "Ik zou oproepen om de ouderen niet te vergeten. Er zijn nog een hoop 50+ers die aan het werk willen. Maar die worden als te oud gezien, terwijl zij hartstikke goed inzetbaar zijn. Met de inzet van deze mensen, is er een hoop personeel te winnen."

Ook belangrijk is volgens Peters, dat werknemers multi-inzetbaar worden. "De samenstelling van taken veranderen. Bedrijven gaan beter nadenken: Wat vinden we nou echt belangrijk. Het is daarbij wel van belang om het evenwicht te bewaren. Zorg dat mensen niet teveel hooi op hun vork moeten nemen."