'Er komen nu 100 mensen jullie kant op': zo ving Utrecht razendsnel asielzoekers uit Ter Apel op

© ANP foto
Utrecht - Honderden asielzoekers slapen dagenlang buiten het aanmeldcentrum in Ter Apel. Niet in tenten, maar in slaapzakken onder gespannen stukken zeil. Er is niet altijd eten en drinken, zieken kunnen geen medicatie krijgen en het sanitair is allesbehalve schoon. De Veiligheidsregio Groningen besluit: dit kan zo niet langer. Het terrein buiten de poort wordt schoongeveegd en dus moeten op stel en sprong ook honderd asielzoekers naar onze regio. Een reconstructie.
Het is vrijdag 26 augustus aan het begin van de avond als Jaap Donker een belletje krijgt. Als directeur van de Veiligheidsregio Utrecht (VRU) staat zijn telefoon in een periode van crisis roodgloeiend en hebben veel oproepen een dringend karakter. "Het zijn bijzonder intensieve tijden", beschrijft hij. "Ik heb geen slapeloze nachten, wel korte. En ik ben weinig thuis."

'Er komen honderd mensen naar Utrecht'

Maar zo dringend als deze oproep heeft de VRU-directeur het nog niet vaak meegemaakt. Als hij opneemt, krijgt hij zijn collega uit Groningen aan de lijn. "Er komen honderd mensen naar Utrecht", was de mededeling. "Ze vertelde dat ze overal in het land bezig waren plekken te vinden. En wij hebben steeds gezegd: als we iets kunnen betekenen in onze regio, graag. Daar helpt het wel bij als we wat tijd hebben om zaken in te richten. Maar we begrepen ook de paniek wel."
Dan is het schakelen, ook met het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA). "Waar komen ze?" was de vraag van Donker. Het COA moest het antwoord schuldig blijven. "Dat was toen nog niet duidelijk." En dus moest er, zoals de crisismanager het zelf noemt, een enorme 'krachttoer' uitgehaald worden.
Donker besluit contact op te nemen met Sharon Dijksma, burgemeester van Utrecht en voorzitter van de VRU. Hij vraagt haar of het mogelijk is om de honderd alleenstaande mannen voor een nacht in de Jaarbeurs op te vangen. "Toen zijn onze mensen aan de slag gegaan om de boel heel snel te prepareren."

'We moesten bijspringen'

Daarbij moet worden gezegd dat eind juni ook al eens tweehonderd asielzoekers de nacht in de Jaarbeurs doorbrachten vanwege de situatie in Ter Apel. Donker zei toen dat dat eenmalig was, maar kon een tweede keer toch niet voorkomen. "Ik had het ook m'n mensen beloofd, want het is een enorme operatie."
We zagen vooral mensen die heel moe waren, maar ook vies omdat ze weken in de regen hadden gelegen. Een humanitaire ramp.
Jaap Donker, directeur van de VRU
"Maar in dit geval was het gewoon echt niet anders mogelijk", vervolgt Donker. "Dus wij moesten bijspringen. Maar we hadden niet meer de regelruimte om de Oekraïners, die ook in de Jaarbeurs zitten, naar een andere plek te brengen. Dus wat we moesten doen, was heel snel in de Jaarbeurs een situatie creëren om de inreizende Oekraïense vluchtelingen te kunnen ontvangen en die andere groep te kunnen opvangen."

Soep, brood en een douche

Daarvoor moet speciaal een ruimte worden ingericht met veldbedden, zodat ze vrijdagnacht goed kunnen worden opgevangen. "We zagen vooral mensen die heel moe waren, maar ook vies omdat ze weken in de regen hadden gelegen. Dus in die zin zag je echt een humanitaire ramp. Dat is heel heftig. Die mensen hebben het al heel zwaar gehad, en dan ook nog eens in ons land."
"Ze probeerden te dringen om binnen te komen", vervolgt Donker. "En toen zagen ze gelukkig een hele grote ruimte met veel plek. Ze kregen een kom soep, een broodje en ze konden douchen. Daar waren ze zo dankbaar voor."
Maar dan is het werk van Donker en zijn collega's nog niet voorbij. De crisisnoodopvang in de Jaarbeurs is slechts één nacht beschikbaar, daarna moeten de honderd mannen weer verkassen. "We zien dagelijks kleine, maar ook hele grote groepen Oekraïners in de Jaarbeurs arriveren. Dat kunnen we niet combineren. Dus wij zijn gaan kijken: waar kunnen we in onze regio een andere plek vinden zodat mensen gewoon op een goede, fatsoenlijke plek kunnen worden opgevangen?"

Naar Wijk bij Duurstede

In een wekelijks overleg spreekt de VRU met de burgemeesters in de regio om de mogelijkheden in kaart te brengen. En tijdens momenten van crisis, zoals deze, gebeurt dat nog wat vaker. "Een paar van hen hadden aangegeven: als de nood aan de man is, bel ons. Dan gaan we kijken of er iets mogelijk is. En zo zijn we in contact gekomen met de gemeente Wijk bij Duurstede."
Na VRU-directeur Donker en de Utrechtse burgemeester Dijksma is het dus ook burgemeester Iris Meerts van Wijk bij Duurstede die nog diezelfde avond een dringend telefoontje krijgt. "Deze vluchtelingen kunnen niet blijven in de Jaarbeurs. Kunnen ze naar jullie toe?"
Meerts geeft aan dat haar stad graag een steentje bijdraagt, maar dat de gemeente daar wel hulp bij nodig heeft. "We hebben afgesproken dat we ze vooral ondersteunen met personeel en materieel zodat we snel iets kunnen opbouwen. Want die gemeenten zijn hartstikke druk. Het piept en het kraakt met alle taken die ze hebben, dus proberen wij ze te helpen", vertelt Donker.
Zo gezegd, zo gedaan. De korfbalhal op sportpark Mariënhoeve in Wijk wordt binnen mum van tijd omgebouwd tot crisisnoodopvanglocatie. Na opnieuw een busreis nemen honderd alleenstaande mannen hun intrek in de volgende crisisnoodopvang. Voor vier weken, misschien langer, laat een woordvoerder weten.
Maar als buurtbewoners zich roeren en het woord demonstratie her en der valt, is de burgemeester stellig. "Het is voor maximaal vier weken, en dat zijn nu nog maar 3,5", zegt ze in een uitzending van UNieuws.

Criminaliteit en ongeregeldheden

Dat binnen een week een aantal asielzoekers wordt opgepakt vanwege criminaliteit en andere ongeregeldheden, helpt ook niet mee voor het sentiment. "Toen we dat gedrag hebben geconstateerd, heeft Wijk heel snel met de politie geschakeld en is er met politie en het COA besloten dat ze niet terugkomen. Er zijn duidelijke huisregels afgesproken en vanuit de VRU zijn er extra bewakers ingehuurd."
Donker heeft niet de indruk dat dit soort incidenten ervoor zorgen dat gemeenten minder bereid zijn opvang te regelen. "Eigenlijk zeggen alle 26 burgemeesters wel dat ze willen helpen, maar ze leveren ook al een grote krachttoer met de opvang van Oekraïners. Dat betekent dat er niet altijd direct ruimte is als we bellen. Iedereen is bereidwillig, maar het moet passen."
"Zo hebben sommige gemeenten misschien geen mogelijkheid om grote groepen op te vangen, maar kunnen ze wel helpen met andere aspecten daaromheen, zoals scholing", vervolgt Donker. "Dat vind ik mooi aan onze regio. We kijken vooral hoe het wel kan, en als het niet kan, kijken we hoe we onze buurman of buurvrouw kunnen helpen. Dat vind ik een groot goed."
In deze video leggen we je uit hoe het precies zit met de asielcrisis en wat dit voor jou betekent:
Waarom is er een asielcrisis? En wat betekent het voor jou? We leggen het uit in deze video