Archeologen leggen eeuwenoude eendenkooi bloot: 'Eend stond vaak op het menu'

1 september 2022, 19:02 • 2 minuten leestijd

Utrecht - Gebraden eend of misschien wel eendenborstfilet: eenden belandden vroeger vaak op het bord. Om ze te vangen gebruikte een kooiker zijn eendenkooi. De provincie Utrecht had er ooit meer dan honderd. Een stukje typisch Nederlandse geschiedenis dat nu naar boven komt. Archeologen hebben in de stad Utrecht namelijk voor het eerst een eeuwenoude eendenkooi blootgelegd.   

Wie de vindplaats oploopt, ziet meteen: zo'n eendenkooi moet behoorlijk groot geweest zijn. Een voormalig weiland in het Utrechtse Strijkviertel is deels omgeploegd. Daarmee hebben archeologen de contouren van de 17e-eeuwse eendenkooi blootgelegd. Uit de grond steken stokjes die laten zien waar de vroegere vangpijpen liepen.

Voor een wilde eend die daar invloog, had zijn laatste uur geslagen. "Hier, in het laatste stukje van de vangpijp, werd hun nek omgedraaid. Ze gingen hier letterlijk de pijp uit", vertelt archeoloog Gerben Beeuwkes ter plekke. "Wilde eenden stonden vaak op het menu, maar moesten wel gevangen worden."

De contouren van een 17e-eeuwse eendenkooi zijn zichtbaar © Gemeente Utrecht

Het grote, vierkante midden van de vroegere eendenkooi, dat nu grasland is, was in de zeventiende eeuw een plas, waar tamme eenden op leefden. "Die lokten uiteindelijk de wilde eenden de vangpijpen in", legt Beeuwkes uit. Dat ging met behulp van voer en een kooikerhondje, die de nieuwsgierigheid van de eenden moesten prikkelen.

De eendenkooi iets van de geschiedenis? Niet helemaal, want er zijn nog altijd werkende eendenkooien in Nederland, waaronder in Haarzuilens. Vandaag de dag worden ze vooral gebruikt voor tellingen, onderzoek, excursies en gewoon als rustgebied voor watervogels. Vrijwilligers zorgen vaak voor het onderhoud. Gevangen eenden belanden meestal niet meer op het bord.

In de provincie Utrecht waren vroeger dus tientallen eendenkooien, maar nog nooit hebben archeologen er één onderzocht. Nu dus wel. "We krijgen zo een inkijkje in het leven van de kooiker van de zeventiende eeuw. Het is een typisch Utrechts verhaal, omdat er veel kooien in Utrecht waren. We proberen de geschiedenis van Utrecht beetje bij beetje in kaart te brengen."

Aanstaande zondagmiddag mag het publiek de opgraving bekijken. Er zijn dan ook archeologen aanwezig om over de eendenkooi te vertellen.