Hoopvol nieuws voor Utrechtse bedrijven: Gasunie verwacht (onder voorwaarden) geen gastekort in winter

© ANP
Utrecht - Goed nieuws voor Utrechtse bedrijven die veel gas gebruiken zoals glasfabriek Owens-Illinois in Leerdam, dakpanfabrikant Monier in Woerden en de asfaltcentrale in Eemnes. Als er aan een aantal randvoorwaarden wordt voldaan, zal er deze zomer geen gastekort ontstaan en dus hoeven er waarschijnlijk geen bedrijven te worden afgesloten, vertelde directeur Bart Jan Hoevers van Gasunie Transport Services aan de NOS na onderzoek naar het wegvallen van Russisch gas in Europa.
Toch blijft het een nerveuze tijd voor ondernemers, ambtenaren en gasexperts in binnen- en buitenland nu gasleiding Nordstream 1 vanuit Rusland tijdelijk buiten gebruik is voor gepland onderhoud. Er wordt gevreesd dat Rusland de leiding daarna ook dicht houdt. In Duitsland zoekt de overheid daarom al met crisisteams actief naar manieren om gas te besparen en wordt er gewaarschuwd dat in het ernstigste geval bedrijven zullen worden afgesloten.
Hans Grünfeld is algemeen directeur van VEMW: het in Woerden gevestigde Kenniscentrum en belangenbehartiger van zakelijke energie- en watergebruikers. Zijn organisatie komt op voor de belangen van bedrijven die veel aardgas gebruiken en hij kent de signalen uit Duitsland. Volgens Grünfeld is de situatie in Nederland wel minder zorgwekkend dan bij de Oosterburen. Zo heeft Nederland meer opties om een vermindering van gas uit Rusland op te vangen door vloeibaar gas in te kopen en dat te laten lossen bij één van de terminals in het land. Die zijn er in Duitsland niet.
En dat LNG moet Nederland inderdaad de winter door helpen, meldt Bart Jan Hoevers van Gasunie Transport Services (GTS) bij de NOS. Hij schetst vijf randvoorwaarden waaraan voldaan moet worden, om gastekorten en bijbehorende afsluitingen van gasgebruikende bedrijven te voorkomen.

Hoe Nederland volgens GTS de winter door kan komen zonder gastekorten en afsluiting of vermindering van gaslevering aan bedrijven:

- Op dit moment wordt er 20 procent minder gas gebruikt door de hoge prijzen. Die lagere vraag moet blijven aanhouden.

- Kolencentrales moeten op volle kracht kunnen blijven draaien.

- De uitbreiding van een lng-terminal in Rotterdam en de ingebruikname van een lng-terminal in de Eemshaven moeten zorgen voor verdubbeling van de lng-capaciteit.

- Lng-terminals in Nederland, België en het Verenigd Koninkrijk moeten volledig benut kunnen worden, zodat er zoveel mogelijk lng beschikbaar is.

- De Nederlandse gasopslagen moeten 80 procent gevuld zijn aan het begin van de winter. Dat is nu 57 procent.

Bespaar... maar waar?

Bij het onderzoek ging de Gasunie Transport Services uit van een gemiddelde winter. Toch wordt er al maanden voorbereid op het scenario dat er gastekorten ontstaan. Dan kan het zijn dat bedrijven minder gas moeten gaan gebruiken, of zelfs tijdelijk worden afgesloten.
Om dat voor te bereiden, ging Rob Jetten als minister voor Klimaat en Energie de afgelopen maanden in gesprek met grote industriële aardgasgebruikers over hoe er in geval van nood gas bespaard kan worden. Hans Grünfeld van VEMW: "De overheid kijkt nu: wat is het potentieel om in het geval van een noodsituatie door een ernstig fysiek tekort aan gas, toch te zorgen dat de beschermde afnemers zoals huishoudens en ziekenhuizen, gas kunnen blijven gebruiken?"
We moeten ons op alle scenario's voorbereiden, inclusief de meest negatieve dat Rusland de gaskraan helemaal dichtdraait.
Rob Jetten, minister voor Klimaat en Energie
De minister praatte met 60 bedrijven. Jetten: "We moeten ons op alle scenario's voorbereiden, inclusief de meest negatieve dat Rusland de gaskraan helemaal dichtdraait."
Het ministerie van Economische Zaken (EZK) wil, omdat het om 'bedrijfsgevoelige informatie' gaat, niet bekendmaken met welke 60 bedrijven is gesproken, maar volgens Hans Grünfeld zitten er 'ongetwijfeld' bedrijven in de provincie Utrecht tussen.
Glasfabriek Owens-Illinois in Leerdam maakt elk jaar bijvoorbeeld meer dan 1 miljard bierflesjes voor Heineken en Grolsch. Daarvoor gebruikt het bedrijf veel gas. Toch houdt een woordvoerder de lippen op elkaar over de naderende winter. "We gaan geen uitspraken doen over gastekorten."
Ook de asfaltcentrale aan de Eemweg in Eemnes gebruikt veel gas. Maar bij eigenaar Dura Vermeer maken ze zich nog geen zorgen: "In ons geval is het te overzien, omdat wij in de wintermaanden nauwelijks tot geen asfalt draaien en deze maanden gebruiken voor onderhoud." Dakpanfabrikant Monier in Woerden is ondanks herhaaldelijke pogingen van RTV Utrecht niet te bereiken.
Een woordvoerder van het ministerie van Economische Zaken benadrukt tegenover RTV Utrecht dat de 60 grootgebruikers van gas niet automatisch de eerste bedrijven zijn waar de gaskraan dicht gaat.

'24/7 gas'

Want besluiten welke bedrijven in geval van nood van het gas af kunnen, is ingewikkeld. Neem bijvoorbeeld de keramiek-industrie, zoals baksteenfabrieken of de eerder genoemde dakpanfabrikant Monier in Woerden.
Steenfabrieken, maar ook dakpanfabrieken, gebruiken 24/7 gas. Niet alleen als brandstof maar ook als grondstof.
Ewald van Hal, directeur van Koninklijke Nederlandse Bouwkeramiek
Die fabrieken gebruiken veel gas. Ewald van Hal van de landelijke branchevereniging Koninklijke Nederlandse Bouwkeramiek legt uit. "Steenfabrieken, maar ook dakpanfabrieken, gebruiken 24/7 gas. Niet alleen als brandstof maar ook als grondstof. Voor hoogtemperatuurprocessen is het een brandstof. Maar om slappe klei strak te krijgen en er keramiek van te maken, heb je fossiele brandstoffen nodig en in Nederland gebruiken we daarvoor het relatief schone aardgas."

Uitzetten kost twee weken

Zonder gas dus geen dakpan of baksteen. Maar: een keramiek-oven zet je niet zomaar even uit, vertelt Van Hal. "Wij hebben zeker twee weken nodig om installaties beheerst tot stilstand te brengen ook vanuit het oogpunt van arbeidsveiligheid. En het duurt ook weer weken om ze aan de praat te krijgen." En hetzelfde principe geldt voor glas- en staalfabrieken.
Een sluiting veroorzaakt dus inkomstenverlies voor een bedrijf, en kan verkeerd uitgevoerd zelfs permanente schade aanrichten. Ook zit personeel opeens werkloos thuis en daar moet dan wel een regeling voor komen, vindt de voorzitter van KNB.

Geen baksteen, geen bouw

En de beslissing welk bedrijf kan worden afgesloten, wordt nóg ingewikkelder, vertelt Hans Grünfeld van de VEMW in Woerden. "De overheid kijkt ook naar de gevolgen voor de maatschappij omdat bedrijven producten leveren die wij allemaal dagelijks nodig hebben. Dat kan gaan om voeding, verpakkingsmaterialen om die voeding veilig bij de consument te krijgen, medicijnen of specialistische voeding voor ernstig ziek patiënten. Maar het kan ook gaan om brandstof die nodig is om distributiecentra te bevoorraden."
Wat betekent het voor bijvoorbeeld de bouw als in Nederland, en als we gaan afsluiten dus waarschijnlijk in heel Europa, geen dakpannen of bakstenen gemaakt worden?
Ewald van Hal van branchevereniging Koninklijke Nederlandse Bouwkeramiek
Het sluiten van één bedrijf kan bovendien effect hebben op andere ondernemingen, aldus Ewald van Hal van de branchevereniging keramiek. "Wat betekent het voor bijvoorbeeld de bouw als in Nederland, en als we gaan afsluiten dus waarschijnlijk in heel Europa, geen dakpannen of bakstenen gemaakt worden? Wij zeggen dan: prioriteer ons, want als wij stilvallen, valt de bouwketen stil."

(Industriële) gasberging: 40 procent vol

Maar wat is eigenlijk de kans dat bedrijven moeten worden afgeschakeld van het gasnetwerk? Gevraagd naar de stand van zaken, zegt een woordvoerder van het ministerie van Economische Zaken op schema te liggen: "We zijn op koers om de gasopslagen in Nederland tot minimaal 80 procent te vullen voor de winter. Het kabinet heeft verschillende maatregelen genomen zoals een subsidieregeling om gasopslag Bergermeer te vullen en houdt dat nauwlettend in de gaten."
Ook Gasunie Transport Services zegt donderdag zich geen zorgen te maken. Noodmaatregelen zoals het afschakelen van bedrijven of huishoudens worden niet verwacht. Toch zijn we er dan nog niet. In Nederland lopen er namelijk twee typen gas door de leidingen: het laagcalorisch gas zoals dat in Groningen wordt opgepompt dat voornamelijk naar huishoudens gaat, en hoogcalorisch gas. Dat laatste wordt vooral gebruikt door elektriciteitsbedrijven en grote industriële producenten.
Het wordt spannend of die berging waar dat hoogcalorische gas in moet worden opgeslagen of die wel voldoende wordt gevuld voor het begin van het winterseizoen.
Hans Grünfeld, algemeen directeur VEMW uit Woerden
De overheid heeft de ambitie om voor de winter de gasbergingen als geheel 80 procent gevuld te hebben. Maar dan is er voor het hoogcalorische gas nog werk aan de winkel, zegt Hans Grünfeld aan het begin van deze week. "De vulgraad van de bergingen die dat hoogcalorische gas kunnen opslaan, zijn maar heel beperkt gevuld, voor maar ongeveer 40 procent. Dat loopt echt achter bij de rest van de bergingen en ook de vulgraad in andere landen. Dus het wordt spannend of die berging waar dat hoogcalorische gas in moet worden opgeslagen of die wel voldoende wordt gevuld voor het begin van het winterseizoen om ervoor te zorgen dat ook bij een koude winter, en beperking van de gastoevoer van elders, we in Nederland voldoende gas hebben om aan de vraag te voldoen."