Gemeenten kunnen noodopvang asielzoekers niet alleen: 'Het piept en kraakt, dus we hebben hulp nodig'

Afgelopen vrijdag besloot het kabinet de asielproblematiek als nationale crisis te bestempelen. Van de 40.000 opvangplekken in ons land zijn er zo’n 15.000 bezet door statushouders. Dat zijn mensen die een verblijfsvergunning hebben gekregen en waarvoor gemeentes moeten zorgen dat ze doorstromen naar geschikte woonruimtes.

Maar die doorstroming is helemaal vastgelopen. Omdat de instroom van vluchtelingen sinds 2016 is afgenomen door een deal met Turkije, is de opvangcapaciteit daarop aangepast en zijn er over de jaren heen verschillende asielzoekerscentra (azc’s) gesloten. Aan de andere kant zorgt de wooncrisis ervoor dat een passende woning moeilijk te vinden is, en daarom blijven veel statushouders in azc’s zitten.

Een landelijk crisisorganisatieteam, dat onder de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) valt, moet de verbetering van het asielsysteem gaan coördineren. In dat team zitten kabinetsleden, waaronder de minister van Justitie en Veiligheid en de staatssecretaris voor Asiel en Migratie.

Dat team heeft continu overleg met provincies, gemeenten, veiligheidsregio’s, het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) en de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND). Asiel-staatssecretaris Van der Burg liet afgelopen vrijdag na het eerste overleg weten deze maandag met een plan te komen om de problemen structureel op te lossen.

Dat plan kwam maandag tijdens het Veiligheidsberaad op tafel, waarna de inhoud naar de buitenwereld nog even geheim bleef. De staatssecretaris sprak daar samen met 25 burgemeesters, die de voorzitters van de 25 veiligheidsregio’s zijn. Een klap op het plan kwam er niet, omdat de aanwezige burgemeesters nu al worstelen met het brede takenpakket dat de gemeenten kennen en er daarnaast ook sprake is van personeelskrapte om aan al die taken te voldoen. De burgemeesters misten vooral het uitblijven van een handreiking vanuit het Rijk.

Tot gisteravond. Volgens de NOS wil het Rijk de gemeenten tegemoetkomen door per veiligheidsregio dertig ambtenaren te leveren die kunnen helpen bij de uitvoering van de opvangplannen. Daarnaast neemt het Rijk de medische zorg en het busvervoer van asielzoekers op zich, en stelt het 40 miljoen euro extra beschikbaar voor speciale woningbouw voor statushouders. De eisen voor de bouw van die tijdelijke woningen worden versoepeld.

Daartegenover staat dat het kabinet wil dat gemeenten de komende zes weken aan 7500 erkende vluchtelingen een tijdelijke woning bieden om ruimte vrij te maken in de overvolle azc’s. Ook moeten gemeenten in iedere veiligheidsregio 225 extra opvangplekken regelen.

In onze regio wordt inmiddels voorzien in tweehonderd van die plekken. Honderd in sporthal Zielhorst in Amersfoort, en honderd in de Utrechtse sporthal Hoograven. Over de overige 25 plekken kan de Veiligheidsregio Utrecht (VRU) nog niets zeggen, omdat gemeenten mogelijke locaties zelf bekendmaken als ze rond zijn met uitbaters en andere betrokkenen.

"Ik kan over politiek of beleid niks zeggen, maar ik zie wel heel veel bereidheid om deze crisis samen structureel op te lossen", vertelt VRU-directeur Jaap Donker. "Namens de veiligheidsregio's zit ik daar aan tafel om te kijken hoe we daar passend uitvoering aan kunnen geven."

Tijdens de afgelopen vergaderingen zag ook hij dat het water bij gemeenten aan de lippen staat, en de opdracht tot opvang niet zonder het Rijk te realiseren valt. "Het piept en kraakt op meerdere dossiers, dus we hebben ook echt die hulp nodig."

"Als veiligheidsregio hebben we een ondersteunende taak om gemeenten te helpen bij de opvang", vervolgt hij. "We hebben duidelijk beleid nodig en mankracht om de mensen humaan op te vangen. Dat betekent dertig mensen per veiligheidsregio om de boel in goede banen te leiden. Maar ook hulp bij de medische zorg en het busvervoer."

Daarnaast hoopt hij dat Utrechters willen helpen om de opvang in goede banen te leiden. "We hebben meerdere noodopvanglocaties, dus dat vraagt om personele inzet in de vorm van een locatiemanager, hand- en spandiensten, begeleiding, of hulp bij facilitaire zaken en beveiliging." Daarvoor staat het mailadres opvangsupport@vru.nl open.

Morgenochtend is er opnieuw een Veiligheidsberaad, waarin de veiligheidsregio's en de staatssecretaris met elkaar over de plannen praten. Volgens Donker is het zeker mogelijk dat de burgemeesters er morgen samen met het Rijk uitkomen en verdere details over de plannen uitgewerkt kunnen worden. "Ik heb goede hoop dat er snel duidelijkheid komt."