Gevaarlijk werk en geen pensioen: Arbeidsinspectie ziet veel overtredingen bij flits- en maaltijdbezorgers

Bij een aantal bezorgdiensten is mogelijk sprake van schijnzelfstandigheid: het bedrijf huurt een bezorger dan als zzp'er in, maar in de werkelijkheid is de werknemer helemaal niet zelfstandig. Dat is gunstig voor de werkgever want die hoeft dan bijvoorbeeld geen pensioenpremies te betalen. Het risico wordt afgewenteld op de werknemer: als die ziek wordt of een ongeluk krijgt heeft de bezorger geen recht meer op salaris.

Bij Gorillas aan de Westerdijk in Utrecht willen de medewerkers niks zeggen over hun arbeidsomstandigheden. Een bezorger zit op een klapstoel in zijn jas te wachten op een bestelling, buiten staan twee vrachtwagens nieuwe voorraden uit te laden. Een manshoge stapel kratten met groente en fruit en een rolkar met treetjes 'hard seltzer', een populaire alcoholische drank met weinig calorieën. "Er is hier eerder een journalist binnen geweest", zegt de bedrijfsleider in het Engels. Toen was er allemaal negativiteit op het internet verschenen. Bovendien wil hij zijn baan niet verliezen door met de pers te praten.

Een bezorger van concurrent Flink belt dan net een paar deuren verderop aan met een bestelling. Roze windjack, elektrische fiets, draadloze witte oordopjes in zijn oren. Er wordt niet open gedaan, dus hij kan wel wat vertellen over zijn werk. Wel met een beetje haast, hij moet naar de volgende locatie. Eigenlijk is het zo slecht nog niet vertelt hij. Het verdient goed, hij kan veel uren maken en hij werkt samen met zijn vrienden. Gevaarlijke situaties op de weg of in de hub (het distributiecentrum aan de Nobelstraat) is hij eigenlijk ook niet tegengekomen. "Alleen 's avonds is het wel druk, als alle fietsers tegelijk op pad moeten." Hij moet er weer vandoor, de volgende boodschappen wegbrengen.

De inspectie ziet veel overeenkomsten tussen flitsbezorgers als Flink, Gorillas en Getir en de maaltijdbezorgers van Thuisbezorgd, Deliveroo of de lokale pizzeria. Dan gaat het bijvoorbeeld over de tijdsdruk en de leeftijd van de jongeren en jongvolwassenen die het werk doen op (elektrische) fietsen of scooters met een rugzak om. "Door de combinatie van deze factoren is sprake van kwetsbare bezorgers met soortgelijke werkzaamheden en soortgelijke arbeidsrisico’s."

Er zijn ook verschillen tussen de twee, met name in de verhoudingen tussen werkgever en werknemer. Die kunnen complex zijn, zegt de arbeidsinspectie. Wat vakbond FNV betreft doet dat er niet zoveel toe. "Als je die riders spreekt maakt het allemaal niet zoveel uit", zegt Frank van Bennekom van FNV Young & United. Of ze nou een babi panggang vervoeren voor de lokale chinees of medicijnen voor een ziekenhuis. Wat hem betreft hebben alle fietsbezorgers recht op een aantal basisvoorwaarden. "Rechten als je ziek bent, dat je doorbetaald wordt. En dat je met goed werk je oude dag kan halen. Dat gaat in ieder geval niet met 40 kilo op je rug."

De Utrechtse fietsbezorger die eerder aan het woord kwam ziet geen grote nadelen aan zijn werk, volgens de arbeidsinspectie zijn die er wel degelijk. Zo is het werk gevaarlijk. De distributielocaties zijn vaak in oude panden die niet bedoeld zijn als winkel of opslaglocatie. "Gangen zijn smal, producten moeilijk bereikbaar. Er worden geen geschikte arbeidsmiddelen (zoals verrijdbare plateautrappen met reling en rembeveiliging) gebruikt. Dit kan leiden tot valgevaar en fysieke belasting."

En ook op de weg lopen de bezorgers risico: flitsbezorgers beloven boodschappen snel te bezorgen. In sommige gevallen zelfs binnen tien minuten. Hoge werkdruk, gevaar op aanrijdingen, agressie en geweld: het hoort er allemaal bij. En dan levert de fietser ook nog fysieke arbeid met een zware rugzak om.

Flitsbezorger Flink laat weten dat alle medewerkers per uur en volgens de cao worden betaald. "Ze hebben vakantiedagen, worden doorbetaald bij ziekte etc., wat bij maaltijdbezorgers vaak niet het geval is." Het bedrijf vindt het vreemd dat flitsbezorgers en maaltijdbezorger op een hoop worden gegooid.

Daarnaast zegt Flink 'goede gesprekken' te hebben gehad met de arbeidsinspectie. "Ook [...] over zaken als werkruimten en veilig gedrag in het verkeer." De flitsbezorger doet geen mededelingen over concrete afspraken.

Gorillas laat weten de uitnodiging van de inspectie aan te nemen 'om, waar de genoemde punten uit het rapport Gorillas raken, concrete stappen te nemen.' De boodschappenbezorgdienst zegt dat de veiligheid van de medewerkers voorop staat."Gorillas zal nooit haar riders onder druk zetten om snel te bezorgen, juist omdat wij door onze locaties dichtbij de klant snel ter plekke kunnen zijn." Ook zegt het bedrijf samen te werken met Veilig Verkeer Nederland en TeamAlert om de veiligheid te waarborgen.

Verder laat het bedrijf weten de distributielocaties zorgvuldig te kiezen bij de inrichting rekening te houden met de veiligheid. "De filiaalmanager is de eindverantwoordelijke en zorgt ervoor dat de werkomgeving veilig wordt ingericht. "

Een deel van de medewerkers van Gorillas is in loondienst. Zij hebben volgens een woordvoerder recht op vakantiedagen, krijgen doorbetaald tijdens ziekte en bouwen pensioen op. "Riders die niet in loondienst zijn, staan voor het grootste gedeelte onder contract bij uitzendbureaus."

Wat vakbond FNV betreft wordt de druk op bezorgdiensten opgevoerd om ze tot betere arbeidsvoorwaarden te dwingen. Dat kan met petities of stiptheidsacties of uiteindelijk een staking. Van Bennekom heeft daar vertrouwen in. Niet eerder werd hij zo vaak door groepen medewerkers benaderd die zich willen verenigen. "De mensen die ik spreek zijn hartstikke betrokken bij hun baan."

Op de relatief jonge markt voor flitsbezorgers proberen concurrerende bedrijven allemaal de grootste te worden. "De flitsbedrijven groeien onstuimig, hebben een zeer aanwezige marketing en zijn ook gericht op het beïnvloeden van de politiek-maatschappelijke opinie", aldus de Arbeidsinspectie. Maar de arbeidsvoorwaarden en -omstandigheden zijn 'verre van volwassen'. Het baart de inspectie zorgen. "Hun focus moet ook écht liggen op goed werkgeverschap, niet louter op het vergroten van marktaandeel."