Foutenfestival verbouwing kantoor Rijkswaterstaat: naast lekke vijver ook problemen met gevel

De nieuwe vijver van Rijkswaterstaat
De nieuwe vijver van Rijkswaterstaat © RTV Utrecht / Marc van Rossum du Chattel
UTRECHT - De problemen na de verbouwing van de Westravenflat van Rijkswaterstaat blijken vele malen groter dan tot nu toe bekend. Dat blijkt uit gegevens die RTV Utrecht heeft verkregen door een beroep op de Wet openbaarheid van bestuur. Bekend was al dat het gebouw trillingen vertoonde na de verbouwing. Ook bleek de grote vijver rondom het hele gebouw zo lek als een mandje. Naar nu blijkt zijn er bij de grootschalige renovatie in 2007 ook grote fouten gemaakt bij onder andere de gevel en de luchtbehandeling.
De kantoortoren werd rond 1976 gebouwd en in gebruik genomen door Rijkswaterstaat. In 2007 werd het pand ingrijpend gerenoveerd en werd de laagbouw rond het pand uitgebreid. Bij de renovatie werd onder meer de gevel groots aangepast. Na de oplevering van het verbouwde pand kwam er direct veel kritiek. Zo werd er voor vele miljoenen euro’s een ‘Future Centre’ gebouwd, een ruimte waar de ruim 2000 ambtenaren die in het gebouw werken kunnen ontspannen en nieuwe ideeën opdoen. Een deel van de Tweede Kamer vond dit geldverspilling en stelde in 2008 vragen. De complete verbouwing van het pand kostte destijds ruim 150 miljoen euro en werd gedaan door een combinatie van aannemers, waaronder Ballast Nedam en BAM.

Ontruiming

In 2012 werd het complex ontruimd nadat er trillingen in de hoogbouw werden gevoeld. Er volgde een lange zoektocht naar de oorzaak, waarbij ook gekeken werd naar voorbijvarende boten in het Amsterdam-Rijnkanaal. Uiteindelijk bleken de trillingen veroorzaakt door het bakje waarmee glazenwassers langs de gevel hun werk doen.
Tekst loopt door na de afbeelding
De renovatie van het markante gebouw langs de A12 kende veel problemen
De renovatie van het markante gebouw langs de A12 kende veel problemen © RTV Utrecht / Marc van Rossum du Chattel
Snel na de oplevering van het gebouw werd de vijver rond het gebouw drooggezet. De vijver omsloot het hele pand. De bedoeling was dat hij gevuld zou worden met helder water, waardoor het complex in het water zou weerspiegelen. Maar algengroei voorkwam dat. Op vragen van RTV Utrecht werd de algengroei als reden voor het droogstaan gegeven. Maar dat bleek maar een klein deel van de waarheid. Na onderzoek bleek de vijver zo lek als een mandje. Per uur lekte er meer water weg, dan een gezin in een half jaar verbruikt.

Onder de pet

In de loop der jaren heeft RTV Utrecht meermalen vragen gesteld over de vijver. Daarbij werden de ernstige problemen met de lekkage verzwegen uit angst om opnieuw imagoschade op te lopen. Zowel Rijkswaterstaat (RWS) als het Rijksvastgoedbedrijf (RVB), de eigenaar van het pand, hebben tot op heden geweigerd om vragen van RTV Utrecht te beantwoorden waarom deze lekkage onder de pet werd gehouden.
Met een nieuw beroep op de Wet openbaarheid van bestuur (Wob) zijn vervolgens alle documenten opgevraagd die betrekking hebben op de renovatie van het pand, sinds de oplevering. Het gaat om bijna tienduizend pagina’s en daaruit ontstaat een beeld dat er bij de renovatie veel en grote fouten zijn gemaakt.
Nebest stelt vast dat hier momenteel sprake is van een risicovolle situatie in relatie tot de veiligheid van gebruikers en passanten
Onderzoeksbureau Nebest
Tien jaar na de oplevering in 2007 schrijft de RVB dat de problemen nog altijd omvangrijk zijn: “De laatste gebreken zullen niet binnen afzienbare tijd worden opgelost.” Er werd een projectteam ingesteld. Die schrijft in 2017: “Vanaf het begin zijn er klachten geweest over de vijver, het binnenklimaat, scheurvorming van dak- en geveldoek, de WKO-installatie en lekkages. Omdat in een aantal gevallen de problemen omvangrijk bleken is in 2013 een herstelproject gestart voor 22 gebreken. De opdracht aan het projectteam is te realiseren wat in 2007 was beoogd.” Daarnaast oordeelde de brandweer in januari 2008 dat het pand "zeer onveilig" was. De gemeente legde RWS een dwangsom op, om de brandveiligheid met spoed op orde te brengen. Noch RWS noch het RVB hebben ooit melding gemaakt van de desastreus verlopen verbouwing van het pand.

Gevel

De grootste problemen zijn er, naast de vijver, met de gevel van de hoogbouw. Daarbij is gekozen voor een gevel uit twee delen, een binnenste laag en een zogenoemde huid. Die huid bestaat deels uit glas en deels uit geveldoek. Het geveldoek blijkt verkeerd opgespannen te zijn, vanaf het begin ontstonden er grote scheuren in het doek. Dat doek had vijftig jaar mee moeten gaan, maar was binnen een paar jaar al versleten. Vervolgens werd er jarenlang gesteggeld met aannemer BAM wie de schuld had van deze montagefout. In 2021 werden uiteindelijk alle 179 geveldoeken vervangen. Sommige daarvan hebben een lengte van 53 meter.
De situatie met de ruiten werd door experts als zeer gevaarlijk omschreven. Ook hier bleek na uitgebreid onderzoek dat er sprake was van een constructiefout, de ruiten kwamen onder spanning te staan en minstens vijf ruiten knapten spontaan. Onderzoeksbureau Nebest schreef in maart 2015: “Nebest stelt vast dat hier momenteel sprake is van een risicovolle situatie in relatie tot de veiligheid van gebruikers en passanten.”

687 defecte ruiten

Niet alleen het spontaan knappen van de ruiten was een probleem, ook was er sprake van ‘delaminatie’. De ruiten zijn opgebouwd uit meerdere lagen: glas en kunststof. Een deel van de kunststof liet los, waarna je niet meer goed door de ruiten kijken kan. In maart 2015 rapporteert een onderzoeksbureau dat van de 1600 ruiten er in totaal 687 defect zijn. Voor een deel zijn de defecten klein. Niet alle ruiten worden vervangen, het grootste deel van de schade wordt door de aannemer afgekocht.
De gevel van Westraven is uiteindelijk in 2021 hersteld. Wat dat gekost heeft is in de Wob-stukken weggelakt. Ook is niet duidelijk welk deel van de kosten voor rekening van aannemer BAM komt en welk deel door de belastingbetaler moet worden opgehoest.
Tekst loopt door na de afbeelding
Vijftien jaar na de oplevering staat een groot deel van de vijver nog steeds droog
Vijftien jaar na de oplevering staat een groot deel van de vijver nog steeds droog © RTV Utrecht / Marc van Rossum du Chattel
Bijna vijftien jaar na de oplevering zijn nog steeds niet alle problemen opgelost. Zo is wel een deel van de vijver opnieuw aangelegd, maar het grootste deel staat nog steeds droog. Uit de stukken blijkt dat de werknemers van RWS zich daaraan storen; nu ligt er tussen het gebouw en het Amsterdam-Rijnkanaal een grote vlakte met stoeptegels. RWS-ers vinden dat slecht voor het imago, omdat RWS een meer groene uitstraling moet hebben.
Een ander van de 22 grote gebreken was de luchtkwaliteit in het pand. Tien jaar na de oplevering werd daar pas een plan van aanpak voor geschreven. En verder waren er nog problemen met een hellingbaan, branddeuren en het dakdoek van een binnentuin.

Miljoenen

Uit de stukken valt op te maken dat het herstel van de gevel minstens 1,6 miljoen euro heeft gekost. Het herstel van de vijver kostte tot nu toe minstens 4 miljoen euro. Voor de overige punten staat nog eens 3,6 miljoen euro in de boeken. Dat brengt de totale kosten op minstens 9,2 miljoen euro.
RTV Utrecht heeft RWS en het RVB uitgenodigd voor een interview, maar daar gaan de twee overheidsinstellingen niet op in. Wel sturen ze een schriftelijke reactie. Daarin benadrukt een woordvoerder nogmaals dat de problemen rond de vijver te wijten zijn aan algengroei. Ook gaat de woordvoerder in op de brandonveiligheid; hij bevestigt dat de brandweer punten van zorg had na de oplevering. “Het Rijksvastgoedbedrijf heeft samen met de gebruiker, Rijkswaterstaat, actie ondernomen om deze punten op te lossen” zegt de woordvoerder. “Daarna is de gebruiksvergunning afgegeven, omdat het pand brandveilig is.” De verantwoordelijk aannemer BAM verwijst voor inhoudelijk commentaar naar het RVB.