Onderhandelingen gestart voor nieuw Utrechts college, dit zijn de kansen en valkuilen

De onderhandelaars begonnen vanmorgen direct met hun gesprekken nadat verkenner Roel van Gurp zijn verslag had ingediend bij de gemeenteraad. De conclusie van Van Gurp is dat een coalitie van GroenLinks, D66, ChristenUnie, PvdA en Student & Starter de meeste kans maakt. Niet iedereen is het daar mee eens, met name VVD en Volt reageerden in het duidingsdebat van vanmorgen verbolgen.

Tekst loopt door na de foto

De keuze van Van Gurp komt uiteraard uit de koker van GroenLinks. Die partij verloor flink bij de laatste verkiezingen maar bleef de grootste. En dan is het gebruikelijk dat je het voortouw neemt tot het vormen van een coalitie. Maar of deze coalitie er ook komt is niet zeker. Het grootste struikelblok vormt ‘Rijnenburg’.

Die discussie is de afgelopen weken platgeslagen tot de vraag of je wel of niet wilt bouwen in de polder tussen Utrecht, IJsselstein en Nieuwegein. GroenLinks en de Partij voor de Dieren willen dat niet. Met name de VVD, PvdA, CDA en Student & Starter willen dat wél. D66 veranderde de afgelopen tijd van standpunt, daarover later meer.

Het gaat niet alleen om bouwen in de polder, de vraag die er onderligt is hoe je de stad de komende vijftig tot honderd jaar wilt inrichten. GroenLinks vindt dat je woningbouwvraagstukken moet oplossen binnen de bestaande stad. Wat groen is moet groen blijven. Bovendien wil GroenLinks het autogebruik rigoureus terugdringen. En dus bouwt GroenLinks het liefst in de buurt van ov-knooppunten. En dus veel relatief kleine appartementen zonder tuin en zonder parkeerplek. Andere partijen willen juist wel bouwen voor mensen met een tuin en een auto.

Die tegenstelling steekt achter de vraag of er wel of niet gebouwd moet gaan worden in Rijnenburg. Daarnaast speelt de vraag of er wel of geen windmolens moeten komen in Rijnenburg. Verkenner Van Gurp noemde dat vanmorgen per ongeluk: ‘energiegedoe’. Voor GroenLinks zijn windmolens heilig, het symbool voor een duurzame toekomst. Andere partijen zijn ook voor een overgang naar schone energie, maar vinden de overlast van windmolens voor omwonenden zwaarwegen.

Tekst loopt door na de foto

Deze grote tegenstelling over Rijnenburg moet overbrugd worden tijdens de onderhandelingen. En daar speelt D66 een cruciale rol. De partij zat de afgelopen vier jaar in een college dat tegen het bouwen in Rijnenburg is, maar D66 veranderde van standpunt. Bij de afgelopen verkiezingen noemde lijsttrekker Maarten Koning het bouwen in Rijnenburg zelfs een 'breekpunt'. Dat wil zeggen dat D66 niet mee zou doen aan een gemeentelijke regering als er niet gebouwd gaat worden in Rijnenburg.

Maar het lijkt erop dat de betrokken partijen Rijnenburg geen breekpunt willen maken bij de onderhandelingen. In zijn verslag schrijft de verkenner over wel of niet bouwen in de polder: “Ik acht het kansrijk dat deze partijen er samen op een werkbare en op de toekomst gerichte manier met elkaar uit kunnen komen.” Daarmee lijkt het er dus op dat dat Koning zijn breekpunt aan de onderhandelingstafel heeft ingetrokken. En dat opent de weg naar een nieuw compromis over Rijnenburg.

De grote verliezers zijn VVD en Volt. Die laatste kan als de grote winnaar van de verkiezingen worden bestempeld. Vanuit het niets kreeg de partij drie zetels, maar staat nu al op een zijspoor, ze mogen niet meeonderhandelen. De partij zit links in het midden, en past dus prima in het plaatje dat GroenLinks vooraf schetste: links, progressief, duurzaam en met wonen als speerpunt.

Tekst loopt door na de foto

Maar Van Gurp verwoordde het simpel, door te zeggen dat deze nieuwe partij zich nog niet geprofileerd heeft, zowel in koers als in stabiliteit. Van Gurp verwees naar Student & Starter, die partij heeft zich de afgelopen acht jaar bewezen als kundige en stabiele partij. En dus is het 'exit' voor Volt, tot ongenoegen van die fractie.

En dan de VVD. Die partij wil dolgraag meeregeren. De plaatselijke VVD-ers kregen tijdens de vorige raadsperiode zelfs de opdracht van het landelijke bestuur om alles op alles te zetten en ervoor te zorgen dat ze er dit keer wel bij zouden zijn. Om dat te bereiken voerden de liberalen de afgelopen vier jaar een hele gematigde oppositie. Immers, de mensen waar je straks mee wilt samenwerken moet je niet te hard tegen de haren in strijken, was de gedachte.

Het ging zelfs zover dat de Utrechtse VVD zich tegen de plannen voor de aanpak van de snelwegen rond de stad keerde. Tegen de verbreding van de snelwegen is in de stad veel verzet omdat er een strook van twintig meter aan bomen gekapt moet worden bij Amelisweerd.

De kiezers straften de opstelling van de Utrechtse VVD af, de partij verloor bij de verkiezingen. En dus waren ze eenvoudig te passeren door de partijen die een nieuwe stadsregering willen formeren. Fractievoorzitter Marijn de Pagter stak zijn ongenoegen daarover tijdens het debatje niet onder stoelen of banken. Hij wees erop dat in Vleuten De Meern tweederde van de kiezers niet op de onderhandelende partijen had gestemd, en dat er dus geen sprake kan zijn van een breed draagvlak me de beoogde nieuwe coaltie.

En dan de poppetjes, een dankbaar onderwerp tijdens het formatieproces. De onderhandelingen worden gevoerd door twee personen per partij. In totaal gaan dus tien politici in gesprek onder aanvoering van de twee informateurs, opnieuw Roel van Gurp namens GroenLinks en nieuwkomer Steven van Weyenberg, Tweede Kamerlid voor D66. Vaak wordt een aantal deelnemers aan de onderhandelingen later wethouder.

Tekst loopt door na de foto

Namens GroenLinks zijn de onderhandelaars Julia Kleinrensink en Lot van Hooijdonk. Die laatste is verrassend. Zij kreeg de afgelopen jaren veel kritiek, onder meer vanwege haar anti-autopolitiek. En vriend en vijand zijn het erover eens dat het met de burgerparticipatie de afgelopen vier jaar niet goed is gegaan. Juist Van Hooijdonk wordt door veel Utrechters verweten dat ze niet naar hen luistert als er iets in de wijk gebeuren moet. Zoals bij de Weerdsingel, de Maliebaan en met een bussluis in Overvecht. Maar het lijkt er dus op dat Van Hooijdonk toch opnieuw terugkeert in de stadsregering.

Ook bij Student & Starter schuift een opmerkelijke persoon aan: Eva Oosters. Als dochter van de commissaris van de Koning in Utrecht komt ze uit een gezin waar ‘het besturen’ vanaf jongs af aan door de havermout geroerd is. Ze was raadslid voor de partij in de vorige periode en deed haar werk volgens velen op een hele goede manier. Toch beweerde ze bij hoog en bij laag niet in de race te zijn voor het wethouderschap. Haar deelname aan de onderhandelingen geeft echter een ander signaal af.

De onderhandelende politici sluiten nu de deuren en de ramen voor de pers en de rest van de stad. In alle beslotenheid gaan zij kijken of ze samen tot een goed plan kunnen komen voor de stad. Of dat gaat lukken zal over een flink aantal weken duidelijk worden. Tenzij de onderhandelingen eerder klappen, bijvoorbeeld op Rijnenburg.