Utrechtse raad én wethouder onderschrijven vernietigend rapport: 'Verduurzaming kan en moet beter'

De opgave om 344 panden voor 2040 energieneutraal te maken komt nauwelijks van de grond, concluderen de onderzoekers in het Rekenkamerrapport. Er zijn tot nu toe twee gebouwen verduurzaamd. Volgend jaar zouden dat er 57 moeten zijn. De gestelde doelen zijn haalbaar noch betaalbaar, de gemeente heeft geen grip en de raad staat buitenspel doordat het niet genoeg zicht heeft op de voortgang, stelt de Rekenkamer.

Lees ook: Rekenkamer Utrecht vernietigend over verduurzaming gemeentelijk vastgoed

Wethouder Eerenberg: "Hoewel bij iedereen de intenties goed waren en zijn, is het ons niet gelukt om voldoende tempo te maken met deze belangrijke opgave. Wij zijn hier natuurlijk niet blij mee, er moet meer snelheid gemaakt worden met het verduurzamen van ons kernvastgoed. Om ons daarbij te helpen, hebben wij in 2021 opdracht gegeven voor een externe evaluatie. De uitkomsten van de evaluatie, het onderzoek van de Rekenkamer en de ervaring die we de afgelopen jaren hebben opgedaan, gaan ons helpen om de aanpak te verbeteren."

De wethouder wijst erop dat de afgelopen jaren stappen zijn gemaakt bij het verduurzamen van vastgoed, zoals een monumentenplan op basis van TNO-onderzoek, 3.7 megawatt duurzame opwekking, betere energieprestaties van diverse panden en energieneutrale nieuwbouw. "Het was zoeken hoe wij het beste konden rapporteren over de voortgang. Deze zoektocht heeft, mede op verzoek van de raad, geleid tot steeds verschillende rapportagevormen. Hiermee is het niet inzichtelijker geworden. Ook dat kan en moet beter."

De opgave om het vastgoed te verduurzamen is de afgelopen jaren steeds complexer geworden, reageert het college van burgemeesters en wethouders in het rapport zelf. "We besteden niet alleen aandacht aan de energietransitie, maar werken ook mee aan opgaven op het gebied van circulariteit, aardgasvrij, klimaatadaptatie en diervriendelijk bouwen. De stapeling van duurzaamheidsambities met name vanaf 2018 legt extra druk op onze capaciteit en middelen."

Uit de gemeenteraad komen diverse reacties op het rapport. "Ambitie en realiteit lijken soms ver uit elkaar te lopen als het gaat om duurzaamheid, maar als er echt maar twee panden zijn verduurzaamd is dat schandalig weinig", reageert VVD-raadslid Gertjan te Hoonte. Het is voor mij nog wel onvoldoende duidelijk of het gewoon nog niet is opgepakt of dat er wel al een en ander in de pijpleiding zit. Dat wil ik gaan bestuderen. Het rapport is heel vers. De conclusies zijn in ieder geval niet mals en zo’n rapport draagt ook niet bij aan het vertrouwen bij inwoners die zelf hun huis willen verduurzamen."

GroenLinks-raadslid Rachel Heijne: "Het is natuurlijk teleurstellend dat de gemeente Utrecht achterloopt, want het is superbelangrijk om als gemeente het goede voorbeeld te geven. Wij willen dus dat we als gemeente versneld aan de slag gaan om onze gebouwen verder te verduurzamen. Gelukkig is er ook veel gebeurd, zoals het energieneutraal maken van kleedgebouwen in Lunetten en Zoudenbalch en het verduurzamen van ons eigen monumentale stadhuis, dat nu label B heeft."

Dat de raad niet is geïnformeerd over de voortgang van de verduurzaming wil ze nuanceren. "We hebben de informatie wel gehad, maar het was te gefragmenteerd. Ik wil ook gaan bespreken hoe dit beter kan. Het is daarbij goed als de raad hier zelf over gaat bedenken: wat hebben wij nodig?"

Heijne ziet ook mogelijkheden om het verduurzamen van panden te versnellen. Als voorbeeld noemt ze de zogenoemde componentenmethode, waarbij elementen van het vastgoed na een vastgestelde periode toe zijn aan vervanging. "Niet alles aan één gebouw is op hetzelfde moment aan vervanging toe. Je zou daarom financieel gezien niet alleen naar hele gebouwen moeten kijken maar naar onderdelen. Zo kun je sneller verduurzamen."

De fractie van de Partij voor de Dieren is niet verbaasd over het rapport. "We hebben meermaals aandacht gevraagd voor de verduurzaming van het vastgoed, maar het college gaf niet thuis. Het is eigenlijk van de zotte dat het Rekenkameronderzoek aantoont dat de eigen veel te slappe doelstelling van de gemeente om in 2040 haar 344 gebouwen energieneutraal te maken in de verste verte nog niet wordt behaald", zegt fractievoorzitter Maarten van Heuven.

De gemeente handelt volgens hem niet in overeenstemming met de klimaatcrisis die in 2019 werd uitgeroepen, naar aanleiding van een motie van de Partij voor de Dieren. "De PvdD is blij dat de Rekenkamer dit onderzoek heeft uitgevoerd, maar we vragen ons af waarom er een rapport voor nodig is om inzicht te verkrijgen in de stand van zaken betreffende de verduurzaming van gemeentelijk vastgoed."

De Rekenkamer concludeert dat het gestelde doel van het verduurzamen van 57 gebouwen in 2023 niet haalbaar is, en dat de verwachtingen naar beneden bijgesteld zouden moeten worden, maar daar wil de fractie van Partij voor de Dieren zich niet zomaar bij neerleggen. "Gezien de urgentie van de klimaatcrisis moet de gemeente investeringen naar voren halen en volop investeren. Want als we nu niet investeren, zullen de kosten om de gevolgen van klimaatverandering op te vangen, alleen maar groter worden. Onze fractie wil dat alsnog alle zeilen worden bijgezet om het gemeentelijke vastgoed zo snel mogelijk energieneutraal te krijgen en horen van het college wat er nog wél kan. De Partij voor de Dieren wil dat gemeentelijke gebouwen uiterlijk 2025 klimaatneutraal, natuurinclusief en fossielvrij zijn."

"Dit zijn heel stevige conclusies", zegt PvdA-fractievoorzitter Rick van der Zweth. "We wisten dat het ingewikkeld was, maar dit rapport vraagt echt om een goed debat."

Wat de PvdA betreft moet er goed worden gekeken naar het verschil tussen de investering en de opbrengst die wordt gecreëerd. Keuzes maken dus. "Je moet niet koste wat kost alles willen verduurzamen. Het energieneutraal maken van historische panden zoals het stadhuis is heel erg duur, maar levert relatief minder op. Wij hebben als PvdA altijd gezegd: maak het klimaateffect zo groot mogelijk."

ChristenUnie-fractievoorzitter Jan Wijmenga vindt het rapport 'geen beste boodschap'. "Ondanks fors extra budget loopt de verduurzaming van het gemeentelijke vastgoed niet goed. Gelijk een mooi voorbeeld van de meerwaarde van een lokale rekenkamer, als steun voor het werk van de gemeenteraad", twittert hij.

De raad gaat het rapport na de verkiezingen bespreken. "We wil weten wat er met de financiële middelen gebeurt en vragen hier ook al langer om. Het rapport van de Rekenkamer is hopelijk een eerste stap naar verbetering", zegt VVD'er Te Hoonte.