Gebrek aan vertrouwen bij herstel Utrechts wervenstelsel: 'Gemeente heeft afhoudende opstelling'

© RTV Utrecht / Iris Tasseron
UTRECHT - Eigenaren van werfkelders hebben een gebrek aan vertrouwen in de gemeente Utrecht en haar "afhoudende" opstelling bij het herstel van het wervenstelsel. Ook wordt het gezamenlijk belang niet goed onderkend door de gemeente en eigenaren. Dat constateert de onafhankelijke Commissie van Wijzen in een conceptadvies.
Het Utrechtse wervenstelsel is aan groot onderhoud toe. Werfkelders zijn in slechte staat en niet alle ruimtes onder de grond waren goed in beeld. De grote vraag is wie voor de kosten van het herstel moet opdraaien. De gemeente, de particuliere eigenaren of allebei?
De Commissie van Wijzen, een idee van een van de grachtbewoners, heeft zich op verzoek van de eigenaren en de gemeente gebogen over de kwestie en de belanghebbenden hierbij betrokken. Aan de hand daarvan is advies uitgebracht over de rechten en plichten van eigenaren en de gemeente, over eigendomsverhoudingen en over de beste samenwerkingsvorm.

Gezamenlijk belang

Twee aspecten springen eruit, stelt de commissie: het te zware verkeer over de grachten en de afhoudende opstelling van de gemeente bij scheuren en lekkages. "In wezen zijn er echter geen inhoudelijke belangentegenstellingen", stelt de commissie. "Het behoud van het erfgoed en de zorg voor veiligheid en waterdichte kelders staan bij iedereen voorop. Het echte probleem is dat men deze parallelle belangen niet steeds als een gezamenlijk belang ziet."
Volgens de commissie is er sprake van een "vergeten burenplicht". "In de unieke situatie van het Utrechtse wervengebied is de gemeente aan drie zijden de "buur" van de eigenaren van de werfkelders: door de wegen, de werfmuren en de fundering. Schade aan de kelders tast ook het erfgoed aan en is daardoor een zorg mede voor de gemeente."

Eigendomsverhoudingen

De eigendomsverhoudingen liggen volgens de commissie als volgt: de gemeente is de eigenaar en beheerder van wegen, werven, werfmuren, kade-, wal- en kluismuren (met de fundamenten daarvan), bruggen en bomen. De werfkelders behoren toe aan de eigenaren van de daarmee verbonden grachtenpanden. Zogenoemde wees- en spookkelders zijn eigendom van de gemeente.
De gemeente moet te zwaar verkeer weren en zorgen voor een goede afvoer van hemelwater. Ook moet het stadsbestuur de eigendommen goed beheren en onderhouden, stelt de commissie. "Deze zorgplichten zijn naast publiekrechtelijke taken "burenplichten" tegenover de eigenaren van de werfkelders."
De eigenaren zijn verantwoordelijk voor goed onderhoud van hun werfkelders, maar schade door tekortschieten van de gemeente in háár taak komt voor rekening van de gemeente, aldus de onafhankelijke experts. "Als de gemeente in het besef van haar burenplicht haar zorgplicht nakomt, voorkomt dat veel schade én worden de eigenaren als vanzelf goed en tijdig geïnformeerd en waar mogelijk betrokken."
Een andere juridische samenwerkingsvorm is niet nodig, vindt de commissie. De experts bevelen de herintroductie van een werfmeester of keldermeester aan. "Een vooruitgeschoven post van de gemeente, iemand die het gebied en de mensen kent." Daarnaast kan het noodzakelijke herstel van de werfkelders volgens de commissie het beste plaatsvinden via een daarvoor op te richten stichting waarin eigenaren en gemeente, met een onafhankelijke voorzitter, samenwerken.
De stichting moet worden ondersteund door een permanent overlegorgaan van eigenaren en gemeente, dat geen eigen bevoegdheden heeft maar tijdig kan overleggen over problemen en oplossingen. "Er moet zo min mogelijk worden gejuridiseerd. Bij dreigende of onvermijdelijk gebleken geschillen zijn mediation en een laagdrempelige oplossing door bindend adviseurs gewenst."