Vijver Rijkswaterstaat blijkt al 10 jaar zo lek als een mandje, schade 1,7 miljoen euro

Utrecht - De vijver rond het kantoor van Rijkswaterstaat in Westraven blijkt lekt. Dat is de reden dat de betonnen bak al tien jaar droog staat. Rijkswaterstaat en het Rijksvastgoedbedrijf hebben jaren volgehouden dat problemen met algengroei in het water de oorzaak was van het droog staan. Maar nu blijkt dat het Rijk al die tijd een ernstig gebrek heeft verzwegen: de vijver van Rijkswaterstaat in Utrecht is zo lek als een mandje.
De droge vijver rond het gebouw Westraven van Rijkswaterstaat heeft al tien jaar de belangstelling van RTV Utrecht. Rijkswaterstaat en het Rijksvastgoedbedrijf hebben gedurende die tien jaar steeds volgehouden dat algen het probleem waren. Terwijl uit geheimgehouden stukken blijkt dat in 2011 al bekend was dat omvangrijke lekkages de werkelijke reden is. RTV Utrecht heeft met een beroep de Wet Openbaarheid van Bestuur alle documenten opgevraagd over de vijver.
Het oorspronkelijke plan was om een ondiepe vijver aan te leggen, met 30 centimeter glashelder water. Dan zouden het gebouw en de lucht in het water gespiegeld worden, zo had landschapsarchitect Wesup in 2006 bedacht. Ook de bodem van betontegels moest zichtbaar zijn. Het water moest dagelijks ververst worden. Dat zou gratis water moeten zijn uit het Amsterdam-Rijnkanaal, dat naast het gebouw ligt. Maar al snel na de oplevering in 2008, ging het hopeloos fout: algen vertroebelden het water. “De vijver is groot en ondiep, het water te warm en er is te weinig doorstroming”, is de conclusie.

Illegale lozingen

De algen werden verwijderd, maar dat was slechts een tijdelijke oplossing, de alg kwam net zo hard weer terug. Er dreigde zelfs een boete van de handhavers van Rijkswaterstaat voor de eigen gebouwbeheerder omdat deze met alg verontreinigd water in het kanaal loosde. Het Rijksvastgoedbedrijf en Rijkswaterstaat besloten vervolgens om de vijver droog te zetten om op zoek te gaan naar een oplossing.
In 2009 maakt de Rijksgebouwendienst zich zorgen over de kosten van het oplossen van het algenprobleem. Die worden op dat moment geraamd op een half miljoen euro. Men vreest imagoschade. Eerder was er al discussie over de kostbare verbouwing van het kantoorpand Westraven. Een ambtenaar schrijft: “In herinnering staat nog publiciteit LEF-center (5 miljoen) en nu 0,5 miljoen in het water voor vijver. Krantenkoppen zijn snel gevuld.” Het LEF-center was een kostbaar vergadercentrum van Rijkswaterstaat in hetzelfde gebouw.

Heilige bak

Om imagoschade te voorkomen worden in het diepste geheim plannen gemaakt. Een ambtenaar van de ‘directie frontoffice’ schrijft in een memo dat er van de vijver wellicht beter een parkeerplaats gemaakt kan worden of een plek voor zonnepanelen. Maar dat plan haalt het niet. Voor de Directeur Generaal van Rijkswaterstaat is de vijver in zijn oorspronkelijke vorm namelijk ‘heilig’, schrijft een collega in een brief. In 2011 moet de vijver gereed zijn. Maar die datum wordt niet gehaald. Dat komt omdat de vijver zo lek als een mandje is.
De Directeur Generaal van Rijkswaterstaat voor wie de vijver heilig was is er ook niet meer.
Projectmanager Rijksvastgoedbedrijf
Als de vijver gevuld wordt, verdwijnt er 23 m3 water per uur. Dat is evenveel water als een éénpersoonshuishouden in een half jaar gebruikt. Er volgt een onderzoek. De vijver blijkt op meerdere punten lek. Adviesbureau SmitsRinsma schrijft onder andere in een rapport: “De oorzaak van het weglekken van water uit de vijver moet gezocht worden in de gekozen constructie (…).” De aannemer zou de verbinding tussen een waterdichte bodem en betonranden niet goed hebben gemaakt, kitranden zijn slecht en de overlap tussen waterdichte matten is onvoldoende. Dat wordt deels veroorzaakt doordat de grond onder de vijver verzakt.

Schade

De Rijksgebouwendienst stelt de aannemers BAM en Ballast Nedam aansprakelijk. Maar die zijn het daar niet mee eens. Zij voeren aan dat de waterdichte matten zijn uitgedroogd nadat de vijver drie jaar lang droog heeft gestaan. In de documenten die bij de oplevering zijn verstrekt staat dat de vijver in verband met mogelijke schade aan die matten niet langer dan een week droog mag staan. Ook voeren de aannemers aan dat een schoonmaakbedrijf de voegen heeft vernield bij het schoonspuiten van de vijver met een hogedrukspuit en harde bezems.
Wat volgt is een lawine aan mails, onderzoeken en discussies. Het lijkt erop dat zowel het droogstaan, een slechte constructie en het verzakken van de grond debet zijn aan de lekkages. Het compromis is dat BAM de vijver gaat herstellen en daarbij een fikse korting op de aanneemsom geeft. In november 2017 wordt een nieuw contract getekend. De planning is dat de vijver in 2018 hersteld is. Maar die datum wordt niet gehaald. Als de offerte bij het Rijk op de mat valt, vallen de rekenmeesters van Rijkswaterstaat en het Rijksvastgoedbedrijf namelijk van hun stoel, de aangeboden prijs is veel hoger dan verwacht mag worden. BAM vraagt bijna 2 miljoen euro voor het herstel.
Weer volgt er een stroom aan documenten, tegenbegrotingen en discussies. Het contract met BAM wordt uiteindelijk verbroken. Een ambtenaar schrijft in 2020: “Inmiddels hebben we afscheid genomen van de BAM wegens de buitengewoon hoge inschrijving van de BAM.”

Biologische vijver

Het Rijk schrijft een nieuwe onderhandse aanbesteding uit. Vorige maand is die opdracht gegund. Er komt een hele andere vijver. De verandering van inzicht is mogelijk nadat de Directeur Generaal van Rijkswaterstaat het veld heeft geruimd, zo staat in een memo. Een betonnen bak als vijver is ‘niet heilig’ meer.
Was de oorspronkelijke vijver 6600 m2, de nieuwe vijver wordt half zo groot. Het wordt geen vijver met helder water zodat je de tegelbodem ziet, maar een biologische en ecologische vijver, die zichzelf in stand moet houden. Hij moet een stuk dieper worden, met een natuurlijke bodem, geen tegels maar veel waterplanten. In de zomer van 2021 moet hij klaar zijn. De andere helft van de lekke vijver wordt op termijn opgevuld met struiken, bomen en planten.
Rijkswaterstaat weigert in te gaan op de problemen met de vijver. Woordvoerder Mathijs Tax van Rijkswaterstaat: “Het is niet onze vijver.” Ook op de vraag waarom Rijkswaterstaat de afgelopen jaren niet open is geweest over het lek wil hij geen antwoord geven. Het gebouw is formeel van het Rijksvastgoedbedrijf, ook die weigert in te gaan op onze vragen.
En de kosten? Die liepen de afgelopen jaren stevig op. Begin 2011 werd het herstel geraamd op maximaal 40.000 euro. Later dat jaar ging men uit van een half miljoen euro. Anno 2020 denkt men dat het herstel van de halve vijver uitkomt op een bedrag van 1,25 miljoen euro (incl. btw), plus jaarlijks nog eens circa 50.000 euro. Het opvullen met planten van de rest van de vijver zit daar nog niet bij. En ondertussen is er ook veel geld uitgegeven aan onderzoek en pogingen de algen te bestrijden, die rekening is inmiddels opgelopen tot 488.300 euro. Het herstel van de lekke vijver van Rijkswaterstaat gaat dus minimaal 1,7 miljoen euro kosten.