donderdag 14 mei 2020, 19.30 uur

Grafsteen Utrechtse verzetsheld aangepast: 'Zoals het was, gaf het een naar gevoel'

Het aangepaste graf van verzetsheld Heukels Foto: RTV Utrecht / Mark van der Wel

Het graf van Heukels voor de aanpassing. Foto: Jim Terlingen

Ook op het monument op de Dam is een bijzondere '4' te zien Foto: Screenshot NOS

Het aangepaste graf van verzetsheld Heukels

Het graf van Heukels voor de aanpassing.

Ook op het monument op de Dam is een bijzondere '4' te zien

1/4

Geschreven door Mark van der Wel

UTRECHT - De oprijlaan van begraafplaats Kovelswade aan de Utrechtse Koningsweg is majestueus. Aan de rechterkant staat een groot wit gebouw van waaruit al bijna 120 jaar uitvaarten gehouden worden. Een oud bord met een waarschuwing dat op het verwijderen van vogelnesten, het vangen van vogels en het plukken van bloemen een boete van 25 gulden staat. De plek waar de Utrechtse verzetsheld Wolter Heukels ligt is tijdens de coronacrisis rustiger dan anders. Want waar normaal meerdere treinen per uur langsrijden, is het nu stil.

Het aangepaste graf van verzetsheld Heukels | Foto: RTV Utrecht / Mark van der Wel

Journalist en historicus Jim Terlingen kreeg in januari van dit jaar een anonieme tip over het graf. "De sterfdatum van Heukels is 22 januari 1945. Maar de 4 was geen gewone 4 maar was een zogenoemde Sigrune, een bliksemschicht die de nazi's gebruikten in het SS-teken, een gevreesd legeronderdeel. Ik ben gaan kijken en toen ik het zag, gaf het me een ongemakkelijk gevoel. Dit kon niet waar zijn."

Het graf van Heukels voor de aanpassing. | Foto: Jim Terlingen

Was het door de beeldhouwer zo bedoeld of was het graf geschonden door iemand die weinig op had met het verzet en het nazi-gedachtengoed aanhing. "Het leek er echt op alsof de 4 was bewerkt. En dat op het graf van een verzetsheld. Ik vond het een onsmakelijk gezicht." Hij wijdde er een column en verschillende artikelen aan op de nieuwssite Nieuws030.

CONTACT MET NABESTAANDEN

En zo begon een zoektocht naar nabestaanden van Heukels. Via de gemeente, eigenaar van het grafveld, kwam Terlingen niet verder. "Het beschouwden het als een priv�kwestie en ze wilden daarom de adressen en namen van de nabestaanden niet geven. Wel gaven ze aan dat er in overleg met hen naar een oplossing gezocht zou worden omdat het hen toch ook niet lekker zat, 75 jaar na de bevrijding. De gemeente zou wel de kosten van de eventuele aanpassing betalen."

Maar toen werd het stil. Terlingen hoorde niets meer van de gemeente. Een kleine doorbraak kwam toen hij vorige week na grondig zoekwerk een telefoonnummer van nabestaanden achterhaalde. "Voordat ik belde, liep ik nog even langs het graf van Heukels en toen zag ik dat een beeldhouwer de 4 heeft aangepast zodat het niet meer op een SS-s lijkt. Dat was de echte doorbraak."

Aan de telefoon gaven de rechthebbenden van het graf aan erg geschrokken zijn van de publicitaire aandacht voor het runeteken op het graf. "Het zijn twee kleindochters van Wolter Heukels", zegt Terlingen. "Ze waren zich van geen kwaad bewust. In hun beleving was die 4 altijd al zo. Maar na overleg met de gemeente stemden ze in met een aanpassing."

Toch is het goed mogelijk dat de 4 op de steen wel degelijk zo bedoeld is zoals hij tot de aanpassing van de grafzerk te zien was. Terlingen keek op tv naar de dodenherdenking op de Dam in Amsterdam toen zijn oog viel op een shot van de achterkant van het oorlogsmonument. "Ook daar is in het jaartal 1945 de 4 geen 4 maar een bliksemschicht. Het zou dus kunnen dat van grafschending t�ch geen sprake is geweest. Ik weet het niet. Ik kan me goed inleven in de keuze van de kleindochters. Zij hebben gekozen voor een gewone 4 in plaats van een verwijzing naar het SS-teken."."

Ook op het monument op de Dam is een bijzondere '4' te zien | Foto: Screenshot NOS

Wolter Jacobus Heukels werd op 23 juni 1892 in Deventer geboren. Hij werkte bij de bij de PTT en was lid van de Ordedienst(OD).In september 1944 leerde Heukels enkele leden van de Knokploeg Utrecht kennen. Die bedienden een telefoonpost in het hoofdgebouw van de Nederlandse Spoorwegen en konden zo telefoongesprekken van de Duitsers afluisteren. Met behulp van de verkregen gegevens werden ongeveer zestig treinen door sabotage, beschieting of bombardementen onklaar gemaakt.

Heukels werd op 16 oktober 1944 samen met Leendert Johannes Lans, die ook bij de telefoonpost betrokken was, door de Sicherheitsdienst (SD) gearresteerd en ter dood veroordeeld. Op 22 januari 1945 werden beide mannen bij een vergeldingsactie voor een bomaanslag op de Utrechtse machinefabriek Jaffa op het terrein doodgeschoten. Hij kreeg postuum het Verzetskruis 1940-1945.

Reageren op dit bericht? Mail naar nieuws@rtvutrecht.nl.