Steen voor steen, centimeter voor centimeter: zo wordt de Dom gerestaureerd

© RTV Utrecht
UTRECHT - Na jaren plannen maken en gesprekken voeren gaat het nu dan echt beginnen: de restauratie van de Domtoren. De komende tijd wordt het icoon van de stad Utrecht aan het zicht onttrokken door steigers, om pas in 2024 weer tevoorschijn te komen. En dit is wat er gaat gebeuren.
Zo gaat de restauratie van de Dom eruit zien
Het begint allemaal met de bouw van de steiger. Alleen voor die klus is al enkele maanden uitgetrokken. Terwijl de steigerbouwers aan de slag gaan, wordt de staat van de toren in kaart gebracht door de restauratiearchitect, de aannemer en iemand van de Rijksdienst.
Zij bekijken minutieus de hele Dom, legt beheerder Jaap van Engelenburg uit. "Zij gaan vervolgens afvinken: deze steen in deze conditie, wat doen we ermee? Wordt ie vervangen, wordt ie hersteld? Of laten we het zo zitten omdat het nog makkelijk vijftig jaar mee kan? Dat zijn de keuzes die ze gaan maken."

STENEN VERVANGEN

Van Engelenburg wijst naar een stuk muur. "Dit zijn oude bakstenen. De zogenoemde Kloostermop." Deze steen is twee keer zo groot als de baksteen zoals we 'm nu kennen en met de hand gemaakt. "Je ziet dat de ene steen hartstikke goed is, maar er zit er soms ook net eentje tussen die wat minder is."
Dat geldt ook voor de gebruikte zandstenen. Omdat het om een natuurproduct gaat, hebben ze niet allemaal dezelfde kwaliteit. Dus waar sommige stenen er nog prima uitzien, zijn anderen nodig aan vervanging toe.

VOEGEN EN EERDER OPLAPWERK

Ook het voegwerk is toe aan vervanging. Op sommige plekken zijn de voegen helemaal weggesleten, waardoor er enorme kieren tussen de stenen zijn ontstaan. "Dat moet hersteld worden, want als je dat niet doet, dan worden de stenen van binnen nat en dan gaan ze kapot. Vooral met vorst."
Ook wordt kritisch gekeken naar eerder oplapwerk, dat niet voldoet aan huidige standaarden. Van Engelenburg wijst op een stuk muur. "Als je daar kijkt, dan zie je dat er kleine stukjes steen zijn gebruikt om de boel op te vullen. Zo zie je dat er vroeger eigenlijk, platgezegd, een beetje gerotzooid werd."

EEN ANDER GEZICHT

"Ik vind het wel spannend", zegt Van Engelenburg. "Zoals je 'm nu ziet, zo komt ie niet meer tevoorschijn zo meteen. Want dan zijn stenen vervangen, dus dan krijg je stenen die witter zijn, of geler, of roder. Dus de toren krijgt een ander gezicht."
En dat past ook wel weer bij de Dom. Want sinds de start van de bouw van de toren, in 1321, veranderde er al van alles aan het uiterlijk van de toren. De Dom doorstond de Beeldenstorm, en bijvoorbeeld een tornado. Maar er werden ook hier en daar dingen aangepast bij restauraties.
Zoals tussen 1903 en 1930. Rijksbouwmeester P.J.J. Cuypers zorgde er tijdens die restauratieronde voor dat de toren glas-in-loodramen kreeg. "Er was oorspronkelijk geen glas. Het was dichtgemetseld. Dat zie je ook op oude foto's uit 1880", zegt Van Engelenburg. "Al het glas-in-lood is het werk van Cuypers."
Voor de komende restauratie staan niet zulke grote aanpassingen op de planning. Het enige doel is om de toren toekomstbestendig te maken. "En dat is harstikke nodig", zegt Van Engelenburg. Maar als het werk klaar is, dan kan de toren ook weer zeker vijftig jaar mee. Zodat wij nog lang kunnen genieten van 'onze' Dom.
DE DOM OP MET JAAP VAN ENGELENBURG
Torenbeheerder Jaap van Engelenburg ging met ons de Dom op. Hij liet zien wat er allemaal moet gebeuren aan de toren en beantwoordde vragen van kijkers.